Gắn đời mình với người dưới mộ
Giữa không gian tĩnh lặng đầy cảm xúc, ông lặng lẽ cầm bút lửa, mắt đăm chiêu vẽ lên phiến gỗ. Mỗi lần vẽ xong dòng chữ cho khách, ông lại ngẩng đầu, mắt nhìn xa xăm ra khu mộ Hàn Mạc Tử. Ông bảo: “Tôi ở đồi Ghềnh Ráng gần 40 năm rồi. Ai đến thăm mộ Hàn đều đến đây để chụp ảnh lưu niệm hoặc thả hồn mình với những vần thơ làm say đắm lòng họ thời tuổi trẻ”.
Nghệ sĩ Dzũ Kha viết thơ Hàn trên phiến gỗ
Với những nghệ sĩ tài hoa, đường đời, đường tình của họ bao giờ cũng có những uẩn khúc, truân chuyên và chôn chặt trong lòng chứ hiếm khi nào thổ lộ. Nhưng với Trương Dzũ Kha lại khác. Anh sẵn sàng nói về cuộc đời phiêu lãng của mình với tất cả niềm tự hào của một nghệ sĩ. Bởi anh không chỉ là người đầu tiên lưu giữ thơ Hàn và tái bản nó thành 42.000 cuốn thơ phát hành đi khắp thế giới bằng tiếng Anh, tiếng Việt mà còn là người đầu tiên khắc thơ Hàn bằng bút lửa lên phiến gỗ và giấy bản ở Việt Nam.
Dzũ Kha kể lại, năm 1981, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Mỹ thuật TP.HCM, trong khi bạn bè tìm việc làm trong cơ quan nhà nước hoặc chí ít cũng tìm một đơn vị mỹ thuật tổ chức sự kiện nào đó để “tỏa sáng” tài năng, thì anh lại cưỡi ngựa rong ruổi lên cao nguyên cho thỏa lòng phiêu lãng. Mảnh đất Quy Hòa, tỉnh Bình Định ngày ấy còn hoang sơ, khô cằn, một bên là biển, một bên là rừng lau sậy, song đó chính là nơi dừng chân của chàng nghệ sĩ trẻ.
“Lúc đó, khi đọc được những dòng thơ của Hàn Mạc Tử từ một cuốn sách, không hiểu sao chân tôi không muốn rời nửa bước. Tôi cảm thấy đời mình gắn chặt với Hàn Mạc Tử. Vậy là tôi quyết tâm dựng lều trên đồi Ghềnh Ráng mưu sinh. Tôi khắc thơ Hàn lấy tiền sinh sống và cũng là truyền thơ Hàn đến cho thế hệ mai sau. Mỗi lần bán một bài thơ khắc trên phiến gỗ cho khách, là một lần truyền thơ Hàn đến độc giả” - nghệ sĩ Dzũ Kha chia sẻ.
Những vần thơ tự tình có lửa
Dzũ Kha không nhớ một ngày anh viết bao nhiêu bài thơ bằng bút lửa trên phiến gỗ cho khách du lịch, song mỗi lần ngòi bút lửa uốn lượn trên phiến gỗ, lòng anh lại chùng xuống, xúc động. Mỗi ngày, có hàng ngàn lượt khách du lịch đến đồi Ghềnh Ráng thăm mộ Hàn Mạc Tử và cũng ngần ấy người đến thăm quán thơ của Dzũ Kha. Họ đến để chụp ảnh lưu niệm và không quên xem ông “tự tình” bằng bút lửa. Để rồi khi rời quán thơ, có người ghi trong lòng mình nỗi buồn man mác nhớ lại một thời phiêu lãng, có thiếu nữ xúc động rơi nước mắt,...
Đến quán thơ của Dzũ Kha, dù là người trong nước hay người ngoại quốc, sau khi trực tiếp xem Dzũ Kha “tự tình” trên phiến gỗ, ai cũng cảm nhận được mỗi câu châm ngôn, bài thơ của Hàn Mạc Tử được anh dùng bút lửa vẽ ra giấy hay gỗ đều như có lửa từ trái tim. Điều làm khách mến mộ hơn không chỉ về tài năng của Dzũ Kha viết thơ bằng bút lửa trên gỗ và giấy bản mà còn cảm phục ông gần 40 năm qua đi khắp mọi miền Tổ quốc tìm kiếm, lưu trữ, nhân bản và truyền lửa thơ Hàn. Để rồi, chính địa danh Ghềnh Ráng này gần 40 năm trước là đồi núi hoang sơ, nay là địa danh du lịch nổi tiếng với khuôn viên mộ Hàn Mạc Tử được người Việt Nam và khách quốc tế biết đến như một điểm hẹn không thể không dừng chân khi đến thành phố Quy Nhơn thơ mộng.
Một tay xây dựng mộ hàn
Đến thăm mộ Hàn Mạc Tử, ai cũng dừng chân chụp vài tấm ảnh làm kỷ niệm. Họ ghi lại hình ảnh để nhớ mãi một lần đặt chân đến “Quy Nhơn gầy” như một sự trân trọng, ngưỡng mộ tài năng của thi sĩ họ Hàn. Song ít ai biết, tất cả khuôn viên được thiết kế lãng mạn, khang trang như bây giờ là do nghệ sĩ Dzũ Kha bỏ tiền túi ra xây dựng. Ông nói: “Tất cả khu mộ Hàn là do tôi bỏ tiền xây dựng. Từ thiết kế, trang trí đến trồng cây, bậc đá đều một tay tôi làm cả. Tôi yêu thơ Hàn. Thơ Hàn ngấm vào máu thịt tôi. Tôi xây dựng để nhiều người biết đến Hàn Mạc Tử và mua tranh lửa của tôi. Đơn giản vậy thôi!”.
Quán thơ của nghệ sĩ Dzũ Kha lúc nào cũng có khách đến thăm
Đường vào mộ được xây dựng thành những bậc đá lấy từ ý tưởng bài hát “Hàn Mạc Tử” của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh, có ca từ “Đường lên dốc đá nửa đêm trăng tà nhớ câu chuyện xưa”. Bên phải mộ Hàn trồng 7 cây cau, bên trái trồng 9 cây lấy từ ý tưởng trong bài thơ “Đây thôn Vỹ Dạ”. Mộ Hàn đặt chính giữa nửa vầng trăng khuyết.
Dzũ Kha chia sẻ: “Tất cả khung cảnh thiên nhiên từ cây phượng vĩ, hàng cau, bậc đá đều do tay tôi tạo dựng, mang sắc thái của Hàn Mạc Tử. Mảnh đất này là của Nhà nước, nhưng tôi xây dựng để du khách đến chụp ảnh và mua tranh. Nhờ vậy mà thơ Hàn được truyền bá rộng rãi. Những ai yêu thơ thì không thể không đến đây dù chỉ một lần”.
Gần 40 năm là một quãng thời gian khá dài đánh dấu sự trưởng thành của một đời người. Bạn bè của Dzũ Kha ai cũng có cháu nội, ngoại đề huề, còn ông vẫn lặng lẽ, âm thầm tìm tòi, lưu trữ, truyền bá thơ Hàn. Ông như một sự “khác biệt” giữa đời thường, nhưng đó là khác biệt của sự hy sinh thầm lặng và đầy tình nhân ái. Đời ông không nặng gánh mưu sinh mà nặng nợ với thơ Hàn. Dưới bút lửa của ông, di sản thơ Hàn sống mãi trong lòng người Việt và bạn bè thế giới./.
Mai Thắng