Tiếng Việt | English

03/10/2018 - 14:34

Danh tướng Nguyễn Cửu Vân - Kỳ 1: Gia thế và sự nghiệp

TP.Tân An, tỉnh Long An có một con đường mang tên Nguyễn Cửu Vân nằm bên dòng Bảo Định có lịch sử gắn liền với tên tuổi của bậc đại công thần dưới thời chúa Nguyễn Phúc Chu (1675-1725). Dù vậy, thân thế của ông vẫn còn là một dấu hỏi lớn. Loạt bài này với mong muốn góp phần tìm hiểu thêm tiểu sử vị danh tướng có công lao to lớn trong việc mở mang đất Tân An xưa.

Sách Đại Nam Liệt Truyện ghi về dòng họ Nguyễn Cửu

Sách Đại Nam Liệt Truyện ghi về dòng họ Nguyễn Cửu

Lần theo sử cũ biên chép, dưới thời nhà Lê có quan Điện Tiền Đô Kiểm Điểm Quận Công Nguyễn Quảng, người huyện Tống Sơn (nay thuộc Thanh Hóa) có người con trai là Nguyễn Kiều vì không phục Chúa Trịnh nên năm 1623 âm thầm nhận mật thư và bảo ấn từ Trịnh Phi Ngọc Tú (tên thật là Nguyễn Phúc Ngọc Tú - con gái của Chúa Tiên Nguyễn Hoàng gả cho Thanh Đô vương Trịnh Tráng) rồi trốn vào Nam, được Chúa Nguyễn Phúc Nguyên (1563-1635) trọng dụng và gả con gái Nguyễn Phúc Ngọc Đỉnh. Vì có nhiều công lao lớn nên ông được ban quốc tính là Nguyễn Phúc Kiều, tuy nhiên, đến năm 1820 đời vua Minh Mạng thì đổi lại thành hệ tính Nguyễn Cửu.

Nguyễn Cửu Kiều có 2 người con trai tài giỏi là võ tướng Nguyễn Cửu Ứng và Nguyễn Cửu Dực. Nguyễn Cửu Ứng là người dũng cảm, có tài bắn súng lớn, thoạt đầu làm Cai Cơ, Quản Cơ Tả Trung Kiên, dần thăng lên Bố Chính Doanh Trấn Thủ rồi Chưởng Doanh, Thống Suất đạo Lưu Đồn. Riêng Cửu Ứng có người con trai rất tài ba được Chúa Nguyễn xem như là rường cột của Nam triều, đó là Nguyễn Cửu Thế làm đến chức Nội Hữu Chưởng Doanh, kết duyên cùng công chúa Nguyễn Phúc Ngọc Phượng - con gái của Chúa Nguyễn Phúc Chu. Người con thứ hai của Cửu Kiều là Cửu Dực làm quan Quảng Bình Thủy Doanh Tham Tướng rồi thăng Chưởng Cơ dần lên Chưởng Doanh, đến mùa hạ 1714 thì mất, được Chúa Nguyễn tặng phong chức Trấn Phủ.

Nguyễn Cửu Vân là con của Nguyễn Cửu Dực, không rõ năm sinh, năm mất. Ông là vị tướng lừng danh ở đất Gia Định xưa, thoạt đầu làm Chánh Thống Cai Cơ rồi đến năm 1711 được Chúa Nguyễn Phúc Chu thăng làm Phó Tướng Dinh Trấn Biên, lĩnh trọng trách trông giữ bờ cõi phía Nam và do lập nhiều chiến công nên ông được phong tước Hầu, tục thường gọi là Chính Thống Vân Trường Hầu. Đánh giá công lao của ông đối với việc khai phá bờ cõi phía Nam, Quốc Sử Quán Triều Nguyễn viết rằng  “Việc mở mang cõi Nam, công Vân rất nhiều” và để ghi nhớ công trạng đó, năm 1734, Chúa Nguyễn Phúc Chú (1697-1738) đã ban biển ngạch vàng cho ngôi chùa do Nguyễn Cửu Vân xây dựng ở thôn Đắc Phước, huyện Phước Chính (nay thuộc phường Tân Vạn, TP.Biên Hòa, tỉnh Ðồng Nai) là “Sắc Tứ Hộ Quốc Tự”.

Nguyễn Cửu Vân có 3 người con rất nổi tiếng. Thứ nhất là con trưởng Nguyễn Cửu Triêm, năm 1715 giữ chức Trấn Biên doanh lưu thủ, đến năm 1731, nhờ công đánh tan giặc trên sông Lật Giang (đoạn sông Vàm Cỏ Đông chảy qua địa phận Bến Lức), được Chúa tin dùng cho thống lĩnh quân doanh Trấn Biên. Thứ hai là Nguyễn Cửu Đàm làm quan Hữu Quân Phó Tiết Chế, mùa xuân năm 1722, quân Xiêm dấy binh xâm lấn Hà Tiên và Nam Vang, ông được Chúa phong làm Khâm Sai Chánh Thống Suất Đốc Chiến, cùng với Tham tướng Trần Phúc Thành chỉ huy một vạn quân thủy bộ của 2 doanh Bình Khang, Bình Thuận và 30 chiến thuyền ở Gia Định đánh tan giặc xâm lược. Sau đó, ông cho quân lui về đóng giữ ở Gia Định. Tại đây, ông chỉ huy xây dựng 2 công trình lịch sử đặt nền tảng cho sự phát triển đô thị Sài Gòn đó là đắp lũy Bán Bích và đào kênh Ruột Ngựa. Thứ ba, là bà Nguyễn Thị Khánh mà dân gian quen gọi là Bà Nghè. Theo sử sách, bà chính là người đứng ra tổ chức khai khẩn vùng sông Bình Trị (rạch Thị Nghè ngày nay), làm đường, bắc cầu cho dân qua lại, vì thế để tưởng nhớ công lao của bà, nhân dân nơi đây đã đặt tên cho vùng đất này là Thị Nghè.

Tiếp nối sự nghiệp của dòng tộc, nhiều thế hệ cháu chắt đời sau của dòng họ Nguyễn Cửu cũng là bậc trung thần tiết nghĩa được chính sử biên chép như Nguyễn Cửu Quán làm Nội Tả Chưởng Doanh kết hôn với Nguyễn Phúc Ngọc Thành - con gái Chúa Nguyễn Phúc Khoát (1714-1765), Nguyễn Cửu Điển được phong làm Hữu Quân Phó Tiết Chế, Nguyễn Cửu Thống kết hôn với Nguyễn Phúc Ngọc Tuyên - con gái Chúa Nguyễn Phúc Khoát và làm đến chức Tiết Chế Chưởng Doanh, Nguyễn Cửu Sách làm Nội Hữu Chưởng Doanh kết hôn với công chúa Nguyễn Phúc Ngọc Ái, Nguyễn Cửu Thận làm Hữu Quân Đại Đô Đốc.

Dưới thời Chúa Nguyễn và vương triều Nguyễn, Nguyễn Cửu là dòng họ đại công thần và có quan hệ mật thiết với hoàng tộc, gắn chặt với quá trình hình thành và phát triển của nhà Nguyễn. Trong đó, thế hệ Nguyễn Cửu Vân cùng các con cháu đời sau của dòng họ Nguyễn Cửu có công rất lớn trong việc đấu tranh, mở mang đất phương Nam, dấu ấn đó vẫn còn được khắc ghi đậm nét trong chính sử và tâm thức dân gian Nam bộ./.

(còn tiếp)

Kỳ 2: Khai kênh, mở đất Vũng Gù

Bách Nhân

Chia sẻ bài viết