Tiếng Việt | English

05/12/2019 - 14:52

Để cai thuốc lá thành công

Nhiều người muốn cai thuốc lá (TL) nhưng lại thắc mắc đâu là thời điểm thích hợp để cai TL, cai TL có bị tăng cân, mất ngủ không? Để giải đáp những thắc mắc này, hãy cùng tìm hiểu những câu hỏi thường gặp về cai TL.

Ảnh minh họa: Internet
Ảnh minh họa: Internet

Thời điểm nào được xem là thích hợp nhất để cai thuốc lá?

Không có thời điểm nào được gọi là “lý tưởng” để cai TL. Thực sự, thời điểm tốt nhất chính là khi người hút thuốc lá quyết định cai TL. Do vậy, quyết định cai TL có thể thực hiện ngay vào những thời điểm được xem là “khó khăn” nhất, “không thể vượt qua” nhất, ví dụ như mất việc, chia tay người thân, tang tóc, ly dị,... Khi người hút TL nghĩ rằng lần này sẽ vượt qua thử thách cai TL bằng mọi giá thì đó chính là thời điểm thích hợp nhất để cai TL. 

Tại sao đi đến quyết định cai thuốc lá khó như thế? 

Có đến 70% người hút TL có ý định cai TL cho dù họ không thừa nhận điều đó. Tuy nhiên, từ có ý định tiến đến quyết định cai TL có rất nhiều rào cản. Những rào cản có thể được kể ra như sợ cai không thành công, sợ không cưỡng nổi cám dỗ của TL, sợ triệu chứng của hội chứng cai TL, sợ kích thích, bứt rứt, buồn bã, sợ tăng cân, mất đi “hình ảnh” trong mắt bạn bè và người thân. Sự tư vấn điều trị cai nghiện TL giúp giảm các rào cản, xây dựng niềm tin vào thành công cai TL. 

Tại sao có người cai thuốc lá dễ dàng, ngưới khác lại khó khăn? 

Lý do khiến một người đến với TL, cũng như động cơ cai TL mỗi người khác nhau, từ đó quyết tâm cai TL mỗi người mỗi khác. Đặc điểm và mức độ nghiện TL trên mỗi người cũng khác nhau. Có người nghiện nhẹ, người khác lại nghiện nặng hơn, nghiện phức tạp hơn, kết hợp nghiện rượu, cần sa,... Môi trường sống và làm việc, những hỗ trợ cai TL từ môi trường xung quanh cũng khác biệt giữa các cá nhân khác nhau. Đó là các lý do khiến có người cai nghiện dễ, có người cai nghiện khó.

Ai cai thuốc lá cũng tắng cân? 

Người hút thuốc hoàn toàn có thể cai TL mà không tăng cân hoặc tăng rất ít. Điểm then chốt là duy trì được cân bằng giữa ăn uống và tiêu thụ năng lượng. Cai TL làm năng lượng tiêu hao giảm đi, lý do là nicotine trong TL có tác dụng gia tăng chuyển hóa cơ bản, bây giờ không còn nữa nên chuyển hóa cơ bản giảm và tiêu thụ năng lượng giảm. Trong khi đó, cai TL lại gây thèm ăn và ăn nhiều hơn, là do nicotine trong TL gây tăng đường huyết làm giảm cảm giác đói, bây giờ không còn nữa làm tăng cảm giác đói. 

Khi cai TL, các tế bào thần kinh vị giác, khứu giác hoạt động tốt hơn làm người cai thuốc thấy thức ăn ngon miệng hơn. Hậu quả là người cai thuốc sẽ tăng cân dễ dàng từ 3-4kg so với trước khi cai thuốc. Lưu ý đúng mức chế độ ăn, tránh ăn nhiều đường, mỡ kết hợp với vận động thể lực nhiều, tối thiểu 30 phút mỗi ngày thì hoàn toàn có thể ngăn ngừa tăng cân. Và cuối cùng thì tăng vài kilôgam sau cai TL vẫn tốt hơn nhiều so với tác hại sức khỏe khi tiếp tục hút. 

Tại sao cai thuốc lá có thể dẫn tới trầm cảm trong một số trường hợp?

Hút TL kích thích các neurone tại não bộ không ngừng tiết ra các hóa chất trung gian dẫn truyền thần kinh, một số chất có liên quan rất chặt chẽ đến điều hòa khí sắc. Khi cai TL, việc tiết các chất dẫn truyền thần kinh tại đây giảm đi và khí sắc buồn, thậm chí là trầm cảm có thể xuất hiện từ 2 đến 3 tuần sau cai TL mà không có lý do rõ ràng. Phản ứng này khi xuất hiện cần được quan tâm điều trị kéo dài vài tháng vì sợ tái phát, và tái phát là không thể tránh khỏi nếu không phát hiện và điều trị.

Tôi hãy còn trẻ, từ từ cai thuốc lá cũng chưa muộn hay tôi già rồi, có cai thuốc lá cũng không ích gì? 

Hút TL lâu chừng nào nguy cơ tác hại trên sức khỏe cao chừng ấy. Hơn nữa, hút càng lâu thì mức độ nghiện càng nặng, càng khó cai TL. Tốt nhất là cai thuốc càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, cai TL bất kỳ lúc nào cũng không muộn vì lợi ích đối với sức khỏe luôn có khi cai thuốc. Cai càng muộn thì lợi ích có được càng thấp. Như vậy, trong cai TL không có khái niệm: Cai sớm quá hay cai muộn quá, chỉ có khái niệm cai càng sớm thì càng tốt. 

Chỉ có hút vài ba điếu mỗi ngày thôi mà, chắc không hại gì?

Không có ngưỡng an toàn của hút thuốc. Hút thuốc dù một, hai điếu một ngày vẫn gây hại đến sức khỏe. Nguy cơ ung thư chẳng hạn liên quan nhiều đến thời gian hút TL hơn là số lượng điếu thuốc hút mỗi ngày. Khi thời gian hút TL tăng gấp đôi thì nguy cơ ung thư do hút thuốc không phải tăng gấp đôi mà tăng gấp 24-25 lần.

Phải ăn uống như thế nào để tránh tăng cân khi cai thuốc lá?

Không nên sử dụng từ "ăn kiêng" dùng trong cai nghiện TL vì đây không phải là vấn đề nhịn ăn hoặc là ăn ít đi mà chỉ là điều chỉnh để có thói quen ăn uống tốt, trong đó có thói quen uống rượu, bia. Khi cai TL, nên thực hiện: Ăn sáng nhiều, trưa vừa phải, tối ít; ăn uống đều đặn: Tránh bỏ bữa, ăn vặt; ăn ít mỡ, nhiều rau và đa dạng. Cần chuẩn bị sẵn một chút thức ăn vặt như trái cây, yaourt đề phòng khi có những lúc hạ đường huyết trong giai đoạn đầu cai TL, tránh dùng kẹo, bánh ngọt làm thức ăn vặt vì sẽ dẫn đến tăng cân. Thói quen uống rượu quá mức cũng cần được hiệu chỉnh. Thói quen ăn uống “mới” này nên được duy trì lâu dài sau cai TL và nếu có thể phổ biến rộng rãi cho cả gia đình thì rất tốt. 

Thay đổi thói quen uống cà phê như thế nào khi cai thuốc lá? 

Cà phê và TL có liên hệ rất chặt ở người nghiện TL.Vì thế, không lạ gì khi thấy có một số người hút TL uống đến cả lít cà phê mỗi ngày. Khi cai TL, người cai thuốc phải tập thói quen mới là uống cà phê - không hút TL. Điều này có thể gây khó khăn, vì thế trong giai đoạn đầu nên giảm số lần và số lượng cà phê để tránh bị cám dỗ. Người cai TL được khuyên chỉ nên uống cà phê 2-3 lần trong ngày, tập trung vào buổi trưa để tránh cảm giác buồn ngủ ban ngày. Khói TL có chứa hydrocarbure có hiệu lực làm tăng hoạt động của một men chuyển hóa cà phê ở gan. Khi cai TL, men này không hoạt động mạnh nữa làm lượng cafein được giữ lâu hơn trong cơ thể, nếu tiếp tục uống nhiều cà phê như trước sẽ gây kích thích, bứt rứt và mất ngủ trong một số trường hợp. 

Nên thay đổi thói quen uống rượu, bia như thế nào khi cai thuốc lá?

Mối liên hệ giữa rượu, bia và TL là rất chắc chắn. Người hút thuốc nhiều uống nhiều rượu hơn người hút thuốc ít. Rượu có tác động giảm lo âu, còn TL chủ yếu là tác động gây hưng phấn. Uống rượu nhiều liên tục là yếu tố cản trở cho cai thuốc. Cai TL sẽ dễ hơn nhiều khi không uống hay uống rượu vừa phải. Trong trường hợp vừa nghiện rượu vừa nghiện TL, cần phải tiến hành cai đồng thời. Tuy nhiên, nếu việc này quá khó khăn, cần phải chuyển bệnh nhân lên tuyến chuyên sâu hơn hoặc tiến hành cai rượu trước rồi mới cai TL sau. Một người còn đang uống rượu nhiều thì không tài nào cai TL được. 

Thèm hút thuốc lá mỗi khi thấy người khác hút thuốc?

Môi trường xung quanh hút TL: Trong gia đình, cộng đồng hoặc tại công sở là một rào cản cho thành công cai TL. Người cai thuốc nên tạo ra xung quanh mình môi trường không hút thuốc. Cần thông báo rộng rãi cho người thân trong gia đình và bạn bè ngoài xã hội về quyết định cai TL của bản thân và yêu cầu mọi người hỗ trợ bản thân cai thuốc bằng cách không hút thuốc trước mặt, không mời hút thuốc. Một số người không dám nói với người xung quanh về quyết định cai TL của bản thân vì sợ sẽ xấu hổ hoặc thậm chí là “mất mặt” nếu mình hút lại. Cần gạt bỏ tâm lý này vì tái nghiện cũng là một bước tiến đến cai thuốc thành công, nên không việc gì phải xấu hổ, ngược lại việc thông báo này sẽ tạo ra môi trường thuận lợi hơn cho người cai TL. 

Tạị sao bị mất ngủ khi cai thuốc lá?  

Mất ngủ là triệu chứng của hội chứng cai TL xuất hiện khi người nghiện TL nặng tự cai, không dùng thuốc. Mất ngủ thường chỉ thoáng qua và biểu hiện dưới dạng khó đi vào giấc ngủ. Người cai thuốc có dùng nicotine thay thế cũng có thể mất ngủ. Nguyên nhân thứ nhất là liều nicotine không đủ làm xuất hiện triệu chứng thiếu thuốc, lúc này cũng giống như trường hợp tự cai TL không dùng thuốc, người cai thuốc sẽ cảm thấy khó khăn khi đi vào giấc ngủ. Nguyên nhân thứ hai là do tác dụng của chính nicotine thay thế đặc biệt là dạng thuốc dán trong 24 giờ. Lúc này người cai thuốc không gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ nhưng lại hay bị thức giấc vào giữa đêm, hay bị ác mộng. Chỉ cần tháo miếng dán vào ban đêm, các triệu chứng này sẽ giảm đi./.

Thanh Bình
(Theo Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá) 

Chia sẻ bài viết