Thông tấn xã Giải phóng - Tiếng nói hào hùng của cách mạng miền Nam

Xung kích trên mặt trận thông tin

Sau một thời gian ngắn chuẩn bị về lực lượng và phương tiện, đúng 19 giờ ngày 12/10/1960, tại khu rừng Chàng Riệc (Tây Ninh), Thông tấn xã Giải phóng phát đi bản tin đầu tiên, đánh dấu sự ra đời và thực hiện “sứ mệnh” thông tin vẻ vang, anh dũng trên mặt trận, duy trì mạch thông tin thông suốt, kịp thời về cuộc đấu tranh chính nghĩa của quân và dân miền Nam vì hòa bình, thống nhất nước nhà đến đông đảo bạn đọc trong nước và quốc tế. 

Các ấn phẩm báo chí trong và ngoài nước sử dụng thông tin của Thông tấn xã Giải phóng

Bản tin của Thông tấn xã Giải phóng phát ra Hà Nội đều đặn vào 18 giờ hàng ngày đã trở thành nguồn thông tin không thể thiếu của nhiều cơ quan thông tin ở Việt Nam và ở nước ngoài lúc bấy giờ cũng như đối với những người quan tâm tình hình miền Nam Việt Nam trước ngày thống nhất đất nước. 

Tin, ảnh của Thông tấn xã Giải phóng từ Cà Mau đến Quảng Trị, từ vùng nông thôn U Minh Thượng đến đô thị Sài Gòn - Gia Định... luôn nóng hổi tính thời sự, không chỉ cung cấp kịp thời cho các cơ quan thông tấn báo chí trong, ngoài nước mà còn giúp Trung ương cục miền Nam phân tích, nhận định tình hình để đi đến những quyết định có tính chiến lược, chỉ đạo kịp thời hoạt động trên chiến trường.

Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, Thông tấn xã Giải phóng tung ra hai cánh quân lớn cùng với một số phóng viên Việt Nam Thông tấn xã bám sát các đơn vị chủ lực, thông tin nhanh về các trận đánh, tình hình chiến trường, về các bước tiến quân như vũ bão của bộ đội, tiếp quản các vùng giải phóng…

Phóng viên Thông tấn xã Giải phóng tác nghiệp trên đường đi công tác ở Đồng Tháp Mười

Lực lượng phóng viên tin, ảnh của Thông tấn xã Giải phóng cùng tham gia ở tuyến đầu của công tác thông tin, góp phần phản ánh một trong những chiến công vĩ đại nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. 

Ngoài thông tin trên chiến trường, Thông tấn xã Giải phóng còn là đơn vị chủ lực thông tin về hai phái đoàn của Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa và của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam đấu tranh ngoại giao với phái đoàn của Mỹ và của ngụy quyền Sài Gòn tại Hội nghị Paris về Việt Nam. Từ đầu năm 1969 đến ngày 27/01/1973, ngày 4 bên ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam, hàng ngày, các phái đoàn đàm phán của ta đều nhận được bản tin của Thông tấn xã Giải phóng. Những thông tin này phục vụ đắc lực công việc đàm phán.

Thông tấn xã Giải phóng tạo dư luận đồng tình trong nước và quốc tế.Cùng với cuộc đấu tranh của nhân dân ta trên mặt trận quân sự, ngoại giao..., góp phần làm nên sức mạnh tổng hợp, đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đi đến thắng lợi hoàn toàn mùa Xuân 1975.

Trong quá trình hình thành và phát triển, Thông tấn xã Giải phóng luôn gắn bó, chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Ban Tuyên giáo Xứ ủy Nam kỳ, sau đó là Ban Tuyên huấn Trung ương cục. Ở miền Trung - Tây Nguyên, dù qua nhiều lần di chuyển địa điểm nhưng Thông tấn xã Giải phóng Trung Trung bộ vẫn luôn làm việc bên cạnh và chịu sự quản lý của Ban Tuyên huấn Khu ủy V.

Thông tấn xã Giải phóng là cơ quan ngôn luận chính thức và duy nhất phát đi toàn thế giới thông báo về sự ra đời và Cương lĩnh chính trị của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam (20/12/1960) cũng như sự kiện thành lập Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (tháng 6/1969). 

Suốt hơn 15 năm tồn tại và phát triển trong kháng chiến chống Mỹ, Thông tấn xã Giải phóng đã thường xuyên phát đi những thông tin chính thức trong vai trò, tư cách là cơ quan phát ngôn của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và sau đó là Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam; đồng thời khẳng định vai trò cơ quan ngôn luận chính thức, chính thống có nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền, phổ biến tin tức và kinh nghiệm đấu tranh rất phong phú của đồng bào ở khắp nơi, phản ánh uy thế ngày càng lớn mạnh của phong trào cách mạng và sự suy sụp của tập đoàn thống trị miền Nam. 

Bên cạnh nguồn tin của các phân xã còn có thông báo của Ban Quân sự, của lãnh đạo Trung ương cục và các đoàn thể quần chúng của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam cung cấp. Đây là các tin mật, Thông tấn xã Giải phóng phải biên tập lại cho phù hợp để đưa ra công khai.

Kỹ thuật viên Thông tấn xã Giải phóng thử nghiệm thu phát ảnh trên hệ thống máy Telephoto hiện đại nhất ở Việt Nam lúc bấy giờ (năm 1974) do Cộng hòa Dân chủ Đức hỗ trợ

Ngoài việc biên tập tin để cho Đài Phát thanh Giải phóng phát hàng ngày, Thông tấn xã Giải phóng còn được phân công dự thảo các bức điện chào mừng các tổ chức quốc tế hoặc chính phủ có quan hệ với Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.

Ông Nguyễn Quốc Tuấn - Giám đốc Cơ quan TTXVN khu vực phía Nam, cho biết: Lúc bấy giờ, Thông tấn xã Giải phóng ra đời với hệ thống tổ chức gắn liền trong Ban Tuyên huấn các cấp, vì thế, Thông tấn xã Giải phóng cũng đảm trách và hoàn thành xuất sắc chức năng, nhiệm vụ tuyên truyền trong hệ thống tuyên huấn suốt thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Thông tấn xã Giải phóng đã chủ động xây dựng các bản tin tuyên truyền, thu thập các văn bản chỉ đạo từ Trung ương Đảng ở Hà Nội cung cấp cho các đồng chí lãnh đạo Ban Tuyên huấn Trung ương cục và Ban Tuyên huấn Khu ủy V. Qua đó, lãnh đạo Ban Tuyên huấn tham khảo trong chỉ đạo, điều hành, định hướng tư tưởng, chính trị cho cán bộ, chiến sĩ trên các chiến trường; chú trọng và chủ động tuyên truyền đúng định hướng về các sự kiện, vấn đề lớn đang diễn ra.

Những người chiến sĩ “chắc tay bút, vững tay súng”

Bên cạnh nhiệm vụ thông tin nhanh, đúng định hướng tư tưởng, góp phần mạnh mẽ vào việc cổ vũ, động viên mọi tầng lớp nhân dân tham gia vào cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, lực lượng phóng viên, kỹ thuật viên, điện báo viên của Thông tấn xã Giải phóng còn trực tiếp cầm súng chiến đấu và trở thành những chiến sĩ thực thụ.

Tại Tổng xã cũng như các phân xã, phóng viên Thông tấn xã Giải phóng đều được trang bị vũ khí, từ súng tiểu liên đến cả súng chống tăng và súng cối 82mm. Không chỉ cầm súng để bảo vệ căn cứ, bảo vệ nơi trú đóng mà tất cả phóng viên Thông tấn xã Giải phóng khi tham gia đưa tin trong các trận đánh đều trở thành chiến sĩ, luôn “tay viết - tay súng, tay máy - tay súng”.

Trong chiến dịch càn quét của Mỹ có tên Junction City vào hậu cứ thuộc Ban Tuyên huấn Trung ương cục miền Nam những năm 1966-1967, Đội du kích cơ quan Thông tấn xã Giải phóng đã kiên cường bám trận địa, phối hợp cùng du kích các cơ quan Ban Tuyên huấn Trung ương cục, bộ đội địa phương, quân chủ lực bẻ gãy trận càn lớn của địch. Nhiều trận đánh thắng địch vang dội có sự tham gia của các nhà báo - chiến sĩ Thông tấn xã Giải phóng Trung Trung bộ (khu V) đã được ghi vào sổ vàng lịch sử, như ngày 20/4/1968 bắn cháy máy bay trinh sát L19 tại cầu Chìm, Trà My; ngày 15/9/1968 bắn diệt 14 lính Mỹ tại dốc Bình Minh; ngày 10/12/1968 bắn diệt 2 lính Mỹ ở đồi Dốc Nón; ngày 10/4/1969 bắn diệt 17 lính Mỹ ở Thôn 4, Trà My;…

Phóng viên Thông tấn xã Giải phóng tham gia chống càn Junction City (năm 1967)

Để có một dòng tin chiến sự nóng bỏng, một tấm ảnh có sức cổ vũ, để kịp thời chuyển tải những thông tin lãnh đạo của Đảng ta đến chiến sĩ, nhân dân miền Nam, phóng viên, kỹ thuật viên Thông tấn xã Giải phóng đã phải có mặt tại những nơi nóng bỏng, tại mặt trận như những người lính và cũng chịu hy sinh như người lính.

Phóng viên ảnh Lương Nghĩa Dũng đã hy sinh trong lúc bám theo một đơn vị để chụp ảnh truy kích xe tăng địch tại mặt trận Quảng Trị trong chiến dịch “81 ngày đêm đỏ lửa”. Năm 2007, phóng viên Lương Nghĩa Dũng được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật với tác phẩm ảnh Đấu pháo ở Dốc Miếu và năm 2016 được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật với bộ ảnh Những khoảnh khắc để lại. 

Trong số các liệt sĩ của Thông tấn xã Giải phóng có đồng chí Phó Giám đốc Bùi Đình Túy (bút danh Đinh Thúy), hy sinh tại Trảng Dầu (Bình Long) ngày 21/9/1967 do bị địch ném bom.Ông là nhà báo đầu tiên được lấy tên để đặt cho đường phố ở Việt Nam (tại TP.HCM).

Trong Chiến dịch Tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968 lịch sử, đã có 14 phóng viên tin, ảnh và điện báo viên của Thông tấn xã Giải phóng anh dũng hy sinh, trong đó có trường hợp hy sinh tập thể, như trường hợp hy sinh của đồng chí Phạm Văn Đệ (trưởng đài) cùng 2 đồng chí khác vào ngày 12/01/1968.

Điển hình của những hy sinh tập thể là trường hợp Phân xã Kiến Tường (nay là Long An) 3 lần bị địch hủy diệt, hàng chục đồng chí hy sinh năm 1968. Phân xã Rạch Giá (Kiên Giang) 5 lần bị địch giết hại toàn bộ phóng viên, kỹ thuật viên. Phân xã Nam Tây Nguyên (khu X) có 5/6 đồng chí cùng hy sinh do bom địch năm 1969. Phân xã Nam Trung bộ cũng có 4 cán bộ, phóng viên hy sinh vì bom đạn của địch. 

Lễ truy điệu các liệt sĩ Thông tấn xã Giải phóng hy sinh trong đợt tổng tấn công Mậu Thân năm 1968

Theo ông Phan Văn Đông - Phó Giám đốc Cơ quan TTXVN khu vực phía Nam, qua số liệu chưa đầy đủ, trong kháng chiến chống Mỹ, hơn 240 phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên, điện báo viên,… Thông tấn xã Giải phóng đã hy sinh khi đang làm nhiệm vụ thông tin hoặc trực tiếp chiến đấu; con số này chiếm hơn 50% tổng biên chế phóng viên, kỹ thuật viên, điện báo viên,... của Thông tấn xã Giải phóng vào thời điểm cuối năm 1974 (cuối năm 1974, Thông tấn xã Giải phóng có 441 người). Thông tấn xã Giải phóng là cơ quan báo chí có số lượng nhà báo hy sinh lớn nhất trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam.Nhiều phóng viên, kỹ thuật viên Thông tấn xã Giải phóng đã vĩnh viễn nằm lại trên những cánh rừng.Hài cốt của một số anh chị đến nay vẫn chưa được tìm thấy. Hàng chục người khác đã để lại một phần xương máu của mình trên chiến trường.

Ngày 10/12/1975, Việt Nam Thông tấn xã quyết định thành lập Chi nhánh Việt Nam Thông tấn xã tại Đà Nẵng (nay là Cơ quan TTXVN khu vực miền Trung - Tây Nguyên) và ngày 08/6/1976, Bộ phận thường trực của Việt Nam Thông tấn xã tại B2 (nay là Cơ quan TTXVN khu vực phía Nam) chính thức được thành lập. Hơn 40 năm tiếp bước truyền thống thông tấn trong kháng chiến, TTXVN nói chung và Cơ quan TTXVN khu vực phía Nam, Cơ quan TTXVN khu vực miền Trung - Tây Nguyên nói riêng tiếp tục đạt những kết quả to lớn trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình. 

Ghi nhận những đóng góp to lớn của Thông tấn xã Giải phóng, Đảng và Nhà nước đã trao tặng nhiều phần thưởng quý giá: Năm 1968, Trung ương cục miền Nam khen tặng Thông tấn xã Giải phóng 16 chữ vàng “Cần cù dũng cảm, tự lực cánh sinh, khắc phục khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ”; Huân chương Thành đồng hạng Nhì; Huân chương Giải phóng hạng Nhất và khen tặng hơn 200 cá nhân với các Huân - Huy chương Độc lập, Kháng chiến và Lao động,… các loại./.

Mỹ Tho