Đỉnh cao của phong trào cách mạng Tân An - Chợ Lớn năm 1930

Nơi ghi dấu lịch sử

Ngã tư Đức Hòa tọa lạc tại trung tâm thị trấn Đức Hòa, huyện Đức Hòa, nằm tại điểm giao nhau giữa Đường tỉnh 824 và 825. Nơi đây gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng, trong đó nổi bật là cuộc biểu tình vào ngày 04-6-1930. Ðồng chí Châu Văn Liêm lúc này đang là Bí thư liên Tỉnh ủy Gia Định - Chợ Lớn, dẫn đầu cuộc biểu tình của hơn 5.000 nông dân với cờ đỏ búa liềm vàng kéo thẳng về quận lỵ Đức Hòa đưa yêu sách đòi quyền dân sinh, chống chính phủ bảo hộ mang lính đàn áp khủng bố dân chúng.

Phù điêu đồng chí Châu Văn Liêm được xây dựng ngay tại ngã tư Đức Hòa

Xuất phát từ các xã: Bình Hòa, Thạnh Lợi, Hòa Khánh, Hựu Thạnh, Lương Hòa, Đức Hòa, Đức Lập, Mỹ Hạnh,… các đoàn gặp nhau tại khu vực ngã tư Đức Hòa vào lúc 17 giờ và cùng tiến về phía Dinh Quận, đòi gặp quận trưởng Huỳnh Văn Đẩu (còn gọi quận Sành). Trước khí thế đấu tranh mạnh mẽ của quần chúng, quận Sành khiếp sợ không dám trực diện với nhân dân.

Để đối phó với tình hình trên, địch phải xin điều binh tiếp viện. Đến 20 giờ, được sự tiếp viện từ hướng Chợ Lớn kéo đến, trong đó có cả cảnh sát Hóc Môn, Chợ Lớn và 20 tên lính của Sở Cảnh sát Sài Gòn do tên cò Dreuil chỉ huy, quận Sành ra lệnh giải tán đoàn biểu tình, đe dọa quần chúng. Chúng tìm cách truy xét để tìm người cầm đầu cuộc biểu tình. Tất cả bọn lính đều được vũ trang, sẵn sàng dùng bạo lực để đàn áp đoàn người.

Trước sự hung hăng của kẻ địch, quần chúng không hề nao núng mà tiếp tục siết chặt tay nhau tiến lên. Ðồng chí Châu Văn Liêm chớp thời cơ nhảy lên một chỗ cao hô lớn: “Đừng sợ chết, chục này còn chục khác, trăm này còn trăm khác!”, rồi một mình bước lên phía trước đối mặt với tên thực dân, đòi y phải giải quyết ngay yêu sách của nông dân. Lời hiệu triệu của đồng chí như phát luồng điện mãnh liệt xốc mọi người tràn đến.

Tên cò Dreuil ra lệnh bắn xả vào đoàn người, vài người đi đầu ngã xuống trước tầm súng địch trong tiếng la thét phẫn nộ của quần chúng. Đồng chí Châu Văn Liêm cũng bị trúng đạn và hy sinh. Đoàn biểu tình chựng lại, tản ra nhưng chưa hẳn giải tán. Mãi đến khi địch điều thêm lực lượng, bắt đi khoảng 100 người với sự thị thực của Thống đốc Nam kỳ và Chủ tỉnh Chợ Lớn Renault thì cuộc biểu tình mới chấm dứt.

Cuộc biểu tình bị dìm trong biển máu nhưng đã gây chấn động rất lớn. Lần đầu tiên tại một vùng quê yên tĩnh đã nổ ra cuộc chạm trán quyết tử với kẻ thù của hàng vạn người dân bị áp bức bóc lột. Cuộc biểu tình ngày 04-6-1930 được xem là đỉnh cao của phong trào cách mạng Tân An - Chợ Lớn năm 1930, là chứng minh cho khả năng lãnh đạo, vận động quần chúng đấu tranh và niềm tin một lòng theo Đảng của người dân Đức Hòa.

Đất anh hùng đổi thay

Trở lại thị trấn Đức Hòa nhân dịp kỷ niệm 90 năm ngày diễn ra cuộc biểu tình, chúng tôi thật sự vui mừng khi vùng đất cách mạng đã hồi sinh, vết thương chiến tranh được hàn gắn. Bộ mặt đô thị có nhiều đổi thay, đáng kể là các tuyến đường tại trung tâm thị trấn được nâng cấp, trải nhựa rộng rãi, khang trang. Dòng người, xe tấp nập, hàng quán buôn bán nhộn nhịp, minh chứng cho sự sung túc của thị trấn Đức Hòa hôm nay.

Phó Chủ tịch UBND thị trấn Đức Hòa - Phạm Bích Ngọc thông tin: “Từ khi được công nhận đô thị loại IV, kết cấu hạ tầng của thị trấn càng được quan tâm đầu tư cả về giao thông và các công trình công cộng phục vụ sinh hoạt, vui chơi, giải trí của nhân dân. Những năm qua, kinh tế phát triển và có mức tăng trưởng khá theo hướng thương mại - dịch vụ và đô thị. Nhận thức của người dân về giữ gìn nếp sống văn minh đô thị có nhiều chuyển biến tích cực”.

Khu di tích Ngã tư Đức Hòa là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ

Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tổ chức chỉnh trang, trồng cây xanh, xây dựng tuyến phố văn minh. Mô hình Sáng, xanh, sạch, đẹp, phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa được đẩy mạnh. Hàng năm, có từ 92-98% hộ dân được công nhận gia đình văn hóa, 5/5 khu phố đạt chuẩn văn hóa. Đến nay, thị trấn Đức Hòa chỉ còn 0,44% hộ nghèo. Người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 87%,…

Là địa bàn từng chịu nhiều mất mát, đau thương trong chiến tranh nên công tác Đền ơn đáp nghĩa, thể hiện đạo lý Uống nước nhớ nguồn của dân tộc luôn được địa phương quan tâm thực hiện. Theo cán bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thị trấn, trên địa bàn hiện có 3 thương binh loại 1/4; 24 thương, bệnh binh loại 2/4; 15 đối tượng bị tù đày, 22 người có công với cách mạng và 21 thân nhân liệt sĩ đang được hưởng trợ cấp hàng tháng.

Gia đình bà Lê Thị Thành (SN 1933), ngụ khu phố 5, thị trấn Đức Hòa, vợ của liệt sĩ Huỳnh Văn Đắc, là một trong những hộ vừa được xây tặng nhà tình nghĩa. Dù tuổi cao, không chia sẻ được nhiều nhưng bà vô cùng phấn khởi vì nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Chị Huỳnh Thị Kim Yến - con gái bà Thành, tâm sự: “Căn nhà xuống cấp mấy năm nay rồi nhưng gia đình chưa dành dụm đủ tiền để xây lại. Nhờ có sự giúp đỡ của địa phương mà mùa mưa này, mẹ con tôi không còn lo lắng nữa”.

90 năm đã trôi qua, những sự kiện gắn liền với lịch sử địa phương, trong đó có cuộc biểu tình của hơn 5.000 nông dân tại ngã tư Đức Hòa luôn được ghi nhớ. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thị trấn Đức Hòa nói riêng, người dân Tân An - Chợ Lớn nói chung không ngừng nỗ lực xây dựng quê hương để xứng đáng với sự hy sinh của các thế hệ đi trước./.

An Kỳ