Với người dân Khánh Hậu, ngày trùng cửu, mùng 9 tháng 9 Âm lịch, từ lâu đã in sâu trong tâm thức. Đó là ngày Đức Kiến Xương Quận công, Tiền quân Đô thống Nguyễn Huỳnh Đức, vị tướng khai quốc công thần triều Nguyễn, người con ưu tú của vùng Khánh Hậu, tỉnh Tây Ninh, về với cõi vĩnh hằng. Từ nhiều năm nay, lễ giỗ Đức Quận công đã trở thành ngày hội tri ân chung của cả vùng.

Ngay từ ngày mùng 7, không khí chuẩn bị đã nhộn nhịp khắp nơi. Người dân mang hoa tươi, lễ vật đến dâng cúng, với tất cả tấm lòng thành kính tạo nên không gian linh thiêng và trang trọng. Các nghi thức cúng tế được cử hành liên tục, kéo dài đến lễ chính vào đúng 0 giờ ngày mùng 9 Âm lịch, thời khắc được xem là thiêng liêng nhất trong năm, khi con cháu và người dân cùng hướng lòng về vị tiền nhân đã góp công khai mở vùng đất phương Nam.

Sinh ra và lớn lên trên vùng giồng Cái Én thuộc phường Khánh Hậu ngày nay, đức Quận Công Nguyễn Huỳnh Đức sớm bộc lộ khí chất hơn người. Có thể nói, cả cuộc đời, ông trung nghĩa một lòng, lấy trung hiếu làm đầu, lấy nỗi an nguy của nước nhà làm trọng.

Cho đến hôm nay, câu chuyện về vị Thám Xoài diệt cọp giúp dân vẫn được dân gian lưu truyền và kể lại. Hình ảnh người thanh niên giỏi võ, tài ba, sẵn sàng đứng ra bảo vệ dân lành vẫn được người dân vùng giồng Cái Én năm xưa lưu giữ.

Ông theo chúa Nguyễn Ánh từ buổi gian nan bôn tẩu, từng trải qua bao phen vào sinh ra tử. Vốn tên là Huỳnh Tường Đức, nhưng do nhiều lần chứng tỏ được tấm lòng trung hiếu cùng vua Gia Long nên ông được ban quốc tính và mang tên Nguyễn Huỳnh Đức từ lúc đó.

Sau ngày thu gian sơn về một mối, vua Gia Long giao cho ông đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như Khâm sai Chưởng Hữu quân, tước Đức quận công; Tổng trấn Bắc thành; Chưởng Tiền quân, Quận công; Tổng trấn Gia Định;...

Không phải ngẫu nhiên mà đại thần Nguyễn Huỳnh Đức nhận được sự tin tưởng và hậu đãi từ triều Nguyễn. Trong suốt những tháng năm “nếm mật nằm gai”, Nguyễn Huỳnh Đức đã bộc lộ tấm lòng trung hiếu, 1 lòng vì Nguyễn Vương qua nhiều lần cứu giá lúc lâm nguy.

Đặc biệt, năm 1783, nhận nhiệm vụ “đoạn hậu” để đại quân của chú Nguyễn rút lui thoát khỏi sự vây ráp của Tây Sơn, Nguyễn Huỳnh Đức bị Nguyễn Huệ bắt sống. Và mặc dù Nguyễn Huệ hết lòng trọng đãi, thì Nguyễn Huỳnh Đức cũng chỉ một lòng hướng về Nguyễn Ánh với quan niệm “Tôi trung không thờ hai chúa”. Ông đồng ý cùng Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc, dẹp yên họ Trịnh, nhưng rồi sau đó, vẫn tìm đường về với Nguyễn vương. Trên hành trình đó, ông cũng nhận được lời khuyến dụ từ vua Xiêm, nhưng tấm lòng trung cùng Nguyễn Ánh của ông không gì lay chuyển được.

Trong tâm thức người dân, đức Quận công Nguyễn Huỳnh Đức không chỉ là bậc khai quốc công thần, mà còn là biểu tượng cho khí phách, cho tinh thần trung nghĩa và lòng tận trung với nước. Bằng tấm lòng ngưỡng vọng một bậc anh hùng yêu nước, thương dân, ngày Lễ Chu niên đức Quận công Nguyễn Huỳnh Đức trở thành sự kiện chung của người dân vùng Khánh Hậu và các địa phương lân cận.

“Từ lâu lắm rồi, Lễ giỗ Kiến xương Quận công không còn là nghi lễ riêng của dòng tộc nữa. Người dân từ nhiều nơi mang lễ vật, tấm lòng đến cùng chung tay tổ chức lễ giỗ. Các chùa Phật, hội thánh Cao Đài và Ban Hội hương đình thần Khánh Hậu cũng đến cúng tế đức Quận công. Mỗi dịp lễ chu niên đều có hàng ngàn người đến chiêm bái và cúng tế”, ông Nguyễn Huỳnh Thoại, hậu duệ đời thứ bảy của đức Quận công, cho biết.

Với sự đồng hành của chính quyền phường Khánh Hậu, Lễ Chu niên đức Kiến xương Quận công Nguyễn Huỳnh Đức được tổ chức ngày càng quy mô, chu đáo và trang trọng. Bên cạnh nghi lễ theo phong tục truyền thống là hoạt động thuộc phần hội sinh động và hấp dẫn như chương trình ca nhạc và đờn ca tài tử; trưng bày sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc trưng của địa phương; gian hàng ẩm thực “0 đồng” tái hiện món ngon dân dã: bánh tráng trộn, bánh ít trần, bánh xèo,…

Sau nhiều năm sinh sống và làm việc tại TP.HCM, năm nay, chị Trần Thị Cẩm Giang (xã Tầm Vu) có dịp về dự Lễ Chu niên đức Quận công Nguyễn Huỳnh Đức. Chị chia sẻ: “Ngày trước, tôi học ở gần đây nên có nhiều dịp dự Lễ chu niên đức Quận công. Sau nhiều năm trở lại, tôi thấy lễ ngày càng quy mô và thu hút. Những người trẻ như chúng tôi về dự lễ vừa để tưởng nhớ tiền nhân, cũng vừa là dịp gặp gỡ lại nhau, cảm nhận không khí lễ hội của quê nhà”.

2 ngày sau Lễ chu niên Quận công Nguyễn Huỳnh Đức thì lễ kỷ niệm ngày hy sinh của anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực long trọng được tổ chức tại xã Bình Đức (quê hương ông) và xã Nhựt Tảo (nơi ghi dấu chiến công vang dội, đốt cháy chiến hạm Hy Vọng của thực dân Pháp trên dòng Nhựt Tảo). Hai xã cách nhau khoảng 10km và cách phường Khánh Hậu không đến 30 phút đi xe.

Lễ kỷ niệm thu hút hàng trăm ngàn du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, chiêm bái. Người dân từ nhiều tỉnh miền Tây đổ về Khu di tích Vàm Nhựt Tảo, Khu di tích Xóm Nghề để chiêm bái, bày tỏ lòng biết ơn với người anh hùng đã vì nước quên thân như một lời khẳng định rằng đức ông Nguyễn Trung Trực vẫn luôn sống mãi trong tâm thức người dân trong và ngoài tỉnh. Đó cũng là động lực để khách thập phương không ngại đường xa tìm về với 2 khu di tích, để được thắp nén nhang tưởng nhớ ngày cụ Nguyễn hi sinh. Có mặt tại Khu di tích Xóm Nghề lúc 9 giờ sáng ngày 11/9 Âm lịch, bà Nguyễn Thị Danh (tỉnh Vĩnh Long) cho biết đoàn của bà đã xuất phát từ sáng sớm với tấm lòng hướng về cụ Nguyễn.

“Đức ông Nguyễn Trung Trực là người yêu nước, thương dân, lại hiếu thuận. Chính vì vậy mà chúng tôi hết sức biết ơn ông, năm nào giỗ ông chúng tôi cũng về đây, rồi lại tới Vàm Nhựt Tảo để thắp hương cho ông để bày tỏ tấm lòng thành đối với người anh hùng của dân tộc”, bà Danh chia sẻ.

Tình cảm chân thành của người dân khắp nơi chính là minh chứng cho sức sống bền bỉ của một tượng đài anh hùng trong lòng dân tộc. Bởi trước khi trở thành vị thủ lĩnh nghĩa quân oai hùng, Nguyễn Trung Trực cũng chỉ là người con  của Xóm Nghề, vùng đất hiền hòa nay thuộc xã Bình Đức. Từ nhỏ, ông  đã nổi tiếng thông minh, gan dạ, sớm quen với đời sống sông nước và rất giỏi võ nghệ.. Cuộc đời ông gắn liền với những năm tháng gian lao khi đất nước bị thực dân Pháp xâm lược. Từ người dân chài hiền lành, ông trở thành thủ lĩnh nghĩa quân, là linh hồn của những trận chiến vang danh vùng Nhựt Tảo và Rạch Giá.

Theo lời kể của các hậu duệ trong gia tộc, đức ông Nguyễn Trung Trực rời nhà tham gia nghĩa quân kháng Pháp khi vừa tròn 20 tuổi. Ông ra đi vào ngày giỗ Tổ, mùng 10 tháng 3 Âm lịch với lời căn dặn, nếu việc không thành, ông không trở lại thì hãy chọn ngày ông ra đi làm ngày giỗ của ông! Ban đầu, ông cùng các nghĩa sĩ tham gia phong trào kháng Pháp dưới trướng Bình Tây đại nguyên soái Trương Định. Sau đó, ông lui về lập căn cứ ở vùng Rạch Giá.

Người anh hùng Nguyễn Trung Trực đã nhiều lần đánh thắng quân Pháp bằng tài thao lược và lòng quả cảm. Một trong những chiến công vang dội nhất trong cuộc đời ông chính là trận Nhựt Tảo năm 1861 trên dòng sông của quê nhà. Chỉ với lực lượng nhỏ bé, nghĩa quân do ông chỉ huy đã đốt cháy chiến hạm Hy Vọng của thực dân Pháp trên sông Nhựt Tảo, làm chấn động khắp Nam Kỳ. Năm 1868, ông đã quyết định “nộp mình” cho giặc để cứu Nhân dân sau khi căn cứ bị bao vây. Ông hiên ngang bước ra pháp trường, để lại tấm gương trung nghĩa sáng ngời cho muôn đời sau. Câu nói “Bao giờ Tây nhổ hết cỏ nước Nam, mới hết người Nam đánh Tây” của ông trước lúc hy sinh cũng trở thành biểu tượng bất khuất của lòng yêu nước.

Với Nhân dân Nam Bộ, Nguyễn Trung Trực không chỉ là vị anh hùng đánh Tây mà còn là người con của đất, người dân chài sông nước đã đứng lên vì non sông. Hình ảnh ông được Nhân dân tôn kính, thờ phụng. Về lại Xóm Nghề quê ông và Vàm Nhựt Tảo nơi ghi dấu chiến công và tinh thần bất diệt của ông những ngày tháng 9 sẽ dễ dàng nhận thấy tấm lòng người dân dành cho vị anh hùng dân tộc thông qua những bàn hương án nhỏ trong mỗi gia đình. Lễ kỷ niệm ngày hy sinh của ông được người dân khắp nơi chung tay tổ chức với hàng loạt gian hàng món ăn chay, nước uống miễn phí phục vụ cho du khách tại cả 2 điểm đến. Những ly nước mát,những suất ăn chay đậm đà tình cảm được trao mời bằng sự chân thành, mến khách tạo nên điểm nhấn rất đặc biệt cho Lễ kỷ niệm ngày hy sinh của Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực.

Là du khách đến từ Vĩnh Long, bà Trần Thị Bích Vân hết sức ấn tượng với khâu tổ chức và tấm lòng hiếu khách của người dân Bình Đức và Nhựt Tảo. Đó cũng là một trong những động lực để bà Vân trở lại cùng lễ kỷ niệm trong nhiều năm liên tục.

Ấm áp nghĩa tình Lễ giỗ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực

 

Theo Chủ tịch UBND xã Bình Đức - Nguyễn Hoàng Giang, năm nay là năm đầu tiên chính quyền địa phương 2 cấp vận hành, việc tổ chức Lễ kỷ niệm ngày hy sinh của Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực do xã chịu trách nhiệm chính, và cũng nhờ vậy, địa phương phát huy tối đa vai trò của người dân trong công tác tổ chức.

“Bên cạnh sự hỗ trợ của tỉnh và các ngành, địa phương nhận được sự đóng góp to lớn của người dân về cả công sức lẫn vật chất trong quá trình tổ chức lễ kỷ niệm. Các gian hàng ẩm thực, nước uống đều do người dân và các nhà hảo tâm tổ chức. Công tác hậu cần cũng là do người dân chung tay hỗ trợ nhằm tạo không gian thoải mái, nghĩa tình khi người dân đến viếng Lễ giỗ”, ông Nguyễn Hoàng Giang cho biết.

Hằng năm, Lễ giỗ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực tại Khu di tích lịch sử Vàm Nhựt Tảo và Khu di tích lịch sử Xóm Nghề đều thu hút hàng ngàn đến hàng chục ngàn du khách trong và ngoài tỉnh. Điều này vừa góp phần quảng bá hình ảnh địa phương vừa là nền tảng để phát triển du lịch du lịch cộng đồng dựa trên những tiềm năng sẵn có.

Khu di tích lịch sử Vàm Nhựt Tảo từ nhiều năm nay vốn là điểm đến được quan tâm và có nhiều tiềm năng kết nối phát triển du lịch nông thôn tại huyện Tân Trụ trước đây. Vốn chỉ cách xã Long Cang bởi 1 dòng sông, Nhựt Tảo cũng có nghề làm chiếu, nghề làm bánh in lâu đời, vốn có thể trở thành một “mảnh ghép” để phát triển du lịch cộng đồng tại địa phương.

Tại Xóm Nghề, Khu di tích lịch sử Xóm Nghề cũng được UBND huyện Bến Lức cũ quy hoạch và triển khai thực hiện giai đoạn 1. Ngoài ra, địa phương còn đầu tư nâng cấp đường vào khu di tích với kinh phí khoảng 7 tỉ đồng. Theo ông Nguyễn Hoàng Giang, xã sẽ tiếp tục kiến nghị tỉnh triển khai thực hiện giai đoạn 2 của dự án xây dựng Khu di tích lịch sử Xóm Nghề. Và nếu hoàn thành, đây là sẽ là điểm đến du lịch, giáo dục truyền thống nổi bật của địa phương.

Không chỉ là dịp tưởng niệm mang đậm ý nghĩa lịch sử, văn hóa, các lễ giỗ anh hùng còn mở ra hướng đi mới trong phát triển du lịch cộng đồng gắn với di sản và bản sắc địa phương. Ở Tây Ninh, mỗi lễ giỗ như vậy đều là dịp để người dân cùng nhau gìn giữ, phát huy giá trị truyền thống, đồng thời giới thiệu nét đẹp văn hóa của đất và người Tây Ninh đến du khách gần xa. Những gian hàng ẩm thực “0 đồng”, những buổi biểu diễn nghệ thuật, những sản phẩm đặc trưng địa phương được trưng bày trong không khí lễ hội không chỉ mang lại niềm vui, sự kết nối cộng đồng mà còn gợi mở tiềm năng phát triển mô hình du lịch trải nghiệm, nơi du khách vừa tham quan, vừa hòa mình vào đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người dân bản địa.

Nếu biết khai thác khéo léo, kết nối các điểm đến như Lăng mộ Nguyễn Huỳnh Đức, Khu di tích lịch sử Vàm Nhựt Tảo, Khu di tích Xóm Nghề cùng các làng nghề truyền thống, Tây Ninh hoàn toàn có thể hình thành những tuyến du lịch cộng đồng mang đậm sắc màu văn hóa, lịch sử. Ở đó, người dân vừa là chủ thể lưu giữ di sản, vừa là “hướng dẫn viên” kể câu chuyện về quê hương mình bằng tất cả niềm tự hào và lòng hiếu khách.

Giữa nhịp sống hiện đại, tháng 9 Âm lịch về Tây Ninh dự lễ giỗ anh hùng không chỉ là hành trình trở về cội nguồn, mà còn là chuyến đi tìm lại những giá trị thiêng liêng trong tâm hồn mỗi người Việt. Mỗi nén hương dâng lên, mỗi bước chân du khách tìm về đều góp phần làm sống dậy tinh thần trung nghĩa, lòng yêu nước và tình người đằm sâu trong hồn cốt đất Tây Ninh. Và chính từ mạch nguồn ấy, vùng đất này đang từng ngày chuyển mình, vừa giữ gìn truyền thống, vừa vươn lên phát triển, để “mùa giỗ anh hùng” mãi là mùa của lòng tri ân, của niềm tự hào và của những giá trị bền vững lan tỏa cùng năm tháng./.

Nội dung: Quế Lâm

Trình bày: Mạnh Khang