Nhiều doanh nghiệp gạo bỏ trúng thầu dự trữ sang xuất khẩu

(Ảnh minh họa: Danh Lam/TTXVN)

Tổng cục Dự trữ Nhà nước cho biết thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính (Tổng cục Dự trữ Nhà nước) đã mở đợt thầu thu mua 190.000 tấn gạo dự trữ quốc gia năm 2020, nhưng qua đợt mở thầu lần 1, rất nhiều doanh nghiệp đã không đến ký hợp đồng khiến số lượng thu mua không đủ.

Tại văn bản gửi Bộ Công Thương về việc tham gia ý kiến đối với dự thảo báo cáo Thủ tướng về phương án điều hành xuất khẩu gạo hồi đầu tháng 4 này, Bộ Tài chính cho biết Tổng cục Dự trữ Nhà nước đã đấu thầu và trúng được 178.000/190.000 tấn gạo mua dự trữ năm 2020. Nhưng có hiện tượng các doanh nghiệp trúng thầu cung cấp gạo cho dự trữ quốc gia kéo dài thời gian ký hợp đồng và không thực hiện thương thảo hợp đồng.

Đến ngày 14/4, ông Đỗ Việt Đức, Tổng cục trưởng Tổng cục Dự trữ Nhà nước (Bộ Tài chính), cho hay Tổng cục Dự trữ Nhà nước mới mua vào được 7.700 tấn gạo dự trữ trong tổng số 190.000 tấn gạo dự trữ quốc gia năm 2020 theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.

Trong số đó, nhiều doanh nghiệp đã được Tổng cục Dự trữ Nhà nước phê duyệt kết quả trúng thầu và thông báo kết quả trúng thầu lại gửi văn bản từ chối ký hợp đồng với lý do diễn biến giá trên thị trường tăng, nguồn cung không đảm bảo nên không mua được gạo, không cung ứng được.

Tuy nhiên, theo ông Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan), từ việc rà soát 39 doanh nghiệp đăng ký thành công các tờ khai xuất khẩu gạo, số lượng hạn ngạch đạt 400.000 tấn theo Quyết định của Bộ Công Thương từ 0 giờ ngày 12/4, Tổng cục Hải quan nhận thấy có dấu hiệu khá bất thường.

Ông Âu Anh Tuấn chỉ rõ trong danh sách đăng ký tờ khai xuất khẩu xuất hiện những doanh nghiệp đã trúng thầu dự trữ quốc gia mặt hàng gạo (theo đấu thầu của Tổng cục Dự trữ Nhà nước) nhưng theo báo cáo của Tổng cục Dự trữ Nhà nước thì những doanh nghiệp này lại không đến ký hợp đồng hoặc từ chối ký hợp đồng cung cấp gạo dự trữ quốc gia.

Khi hệ thống hải quan cho đăng ký tờ khai xuất khẩu, các doanh nghiệp này lại đăng ký tờ khai xuất khẩu lên tới hàng nghìn tấn gạo.

Cụ thể, ông Âu Anh Tuấn nêu rõ có 4 doanh nghiệp nằm trong danh sách nhà thầu trúng thầu cung cấp gạo dự trữ quốc gia năm 2020.

Đơn cử như Tổng công ty Lương thực miền Bắc trúng thầu 4.500 tấn, đến thời điểm hiện nay chưa ký hợp đồng. Tuy nhiên doanh nghiệp này lại đăng ký xuất khẩu 8 tờ khai với số lượng 7.200 tấn.

Hay Công ty TNHH Phát Tài trúng thầu 17.940 tấn, doanh nghiệp cũng đăng ký 5 tờ khai xuất khẩu với tổng khối lượng hơn 13.000 tấn.

Hai doanh nghiệp khác gồm Công ty CP Mỹ Tường và Công ty CP xuất nhập khẩu Thuận Minh cũng nằm trong danh sách trúng thầu nhưng chưa ký hợp đồng với Cục Dự trữ Quốc gia khu vực. Tuy nhiên, hai doanh nghiệp này cũng đăng ký tờ khai xuất khẩu trên 10.000 tấn.

Như vậy, các doanh nghiệp này chưa thực hiện quy định cung cấp gạo cho dự trữ quốc gia. Cơ quan Hải quan cho rằng hiện tượng này làm phát sinh nguy cơ không đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và không đảm bảo dự trữ quốc gia.

Ông Âu Anh Tuấn cũng phân tích theo quy định tại Nghị định 107/2018/NĐ-CP quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo thì các doanh nghiệp cũng phải có trách nhiệm dự trữ lưu thông tối thiểu 5% tổng lượng xuất khẩu của doanh nghiệp trong 6 tháng trước đây.

Tuy nhiên các doanh nghiệp nêu trên không đảm bảo quy định này dẫn đến phát sinh lo ngại ảnh hưởng an ninh lương thực trong lưu thông cũng như dự trữ quốc gia.

Tổng cục Hải quan dự kiến sẽ tổng hợp lại toàn bộ tình hình thực hiện xuất khẩu gạo trong thời gian qua và báo cáo Chính phủ và các bộ, ngành; đồng thời, kiến nghị giải pháp để đảm bảo quản lý mặt hàng gạo xuất khẩu hiệu quả, chủ động hơn cho doanh nghiệp.

Từ đó, tránh việc thời gian qua doanh nghiệp khá bị động trong việc đăng ký tờ khai và thực hiện thủ tục xuất khẩu theo hợp đồng của doanh nghiệp đã ký trước đây với đối tác nước ngoài.

Ông Âu Anh Tuấn cũng cho rằng hiện nay chưa có chế tài buộc doanh nghiệp phải ký hợp đồng đối với lượng gạo đã trúng thầu khi đấu thầu lượng gạo dự trữ quốc gia thì mới được xuất khẩu.

Do vậy theo Tổng cục Hải quan, Bộ Công Thương cần xem xét lại quy định quản lý xuất khẩu gạo. Thay bằng phân bổ hạn ngạch tổng lượng hàng tháng thì có thể đấu giá hạn ngạch như mặt hàng đường mà Bộ Công Thương đang thực hiện.

Bên cạnh đó, việc đấu giá hạn ngạch dựa trên nguyên tắc doanh nghiệp tham gia đấu giá phải đáp ứng điều kiện xuất khẩu theo quy định tại Nghị định 107/2018/NĐ-CP quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo.

Ngoài ra, doanh nghiệp phải thực hiện hợp đồng cung ứng gạo cho dự trữ quốc gia và doanh nghiệp phải ký hợp đồng với một siêu thị liên kết để cam kết đảm bảo dự trữ lưu thông tối thiểu 5% tổng lượng hàng hóa xuất khẩu của doanh nghiệp trong 6 tháng trước.

Nếu doanh nghiệp đảm bảo các yếu tố này mới được tham gia vào đấu giá hạn ngạch. Từ đó, doanh nghiệp sẽ chủ động hơn, khi có hạn ngạch rồi doanh nghiệp sẽ thực hiện ký hợp đồng và thực hiện đăng ký tờ khai xuất khẩu.

Ông Âu Anh Tuấn cho rằng hiện tượng doanh nghiệp từ chối tham gia vào hợp đồng cung cấp dự trữ gạo quốc gia nhưng lại có tên trong danh sách mở tờ khai xuất khẩu gạo làm ảnh hưởng đến việc cung ứng và an ninh lương thực quốc gia trong bối cảnh xâm nhập mặn cũng như hạn hán thời gian qua.

Do vậy, Tổng cục Hải quan sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giải pháp đảm bảo quyền lợi doanh nghiệp xuất khẩu cũng như đảm bảo an ninh lương thực cho đất nước./.

Theo TTXVN