Lệnh ngừng bắn Nga-Ukraine: Hy vọng hay chỉ là khoảng lặng trước bão?

Quân nhân Ukraine nã pháo tự hành 2S7 Pion tại vùng Donetsk về phía mặt trận Nga (Ảnh: Reuters/TTXVN)

Lệnh ngừng bắn kéo dài 30 ngày thoạt nhìn có vẻ là một tin tốt. Tuy nhiên, cách thức mà thỏa thuận này được duy trì sẽ quyết định tương lai của cuộc xung đột quân sự dai dẳng.

Theo nhận định của trang tin CNN, sau khi hàng trăm nghìn binh sĩ Ukraine và Nga hứng chịu thương vong, sẽ rất khó để hai bên bác bỏ hoàn toàn ý tưởng về một lệnh ngừng bắn. Nga sẽ chịu áp lực phải chứng minh rằng nước này không phải là rào cản đối với mục tiêu đạt được hòa bình bằng mọi giá mà Tổng thống Mỹ Donald Trump theo đuổi.

Đây là một tình thế kỳ lạ đối với Điện Kremlin. Sau ba năm triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt và chưa có dấu hiệu muốn kết thúc xung đột, trong hai tháng qua, các nhà ngoại giao Nga đã ngồi vào bàn đàm phán với các đối tác Mỹ. Để duy trì hình ảnh là một đối tác của ông Trump, Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể chấp nhận một hình thức hòa bình nào đó.

Tuy nhiên, lệnh ngừng bắn có thể không diễn ra ngay lập tức, và ông Putin có thể trì hoãn nó để đạt được một số mục tiêu quân sự trước, đặc biệt là tại khu vực Kursk, nơi quân đội Ukraine gần như bị đẩy lùi khỏi phần lãnh thổ mà họ chiếm từ Nga hồi tháng 8/2024.

Nhưng khi những cuộc đàm phán va chạm với thực tế chiến trường, hai vấn đề quan trọng sẽ được thử thách.

Thứ nhất, liệu Điện Kremlin có thực sự tuân thủ thỏa thuận ngừng bắn hay không?

Thứ hai, Ukraine vẫn giữ tham vọng giành lại toàn bộ lãnh thổ và kiên quyết phản đối việc "đóng băng" chiến tuyến, bởi điều đó đồng nghĩa với việc họ sẽ vĩnh viễn mất đi khoảng 1/5 lãnh thổ quốc gia. Nếu điều này xảy ra, Ukraine có thể không được tái trang bị mạnh mẽ như Nga, dẫn đến nguy cơ bị lép vế khi chiến sự bùng phát trở lại.

Một thực tế rõ ràng là phần lớn người dân Ukraine hiện tại cho rằng phản công để giành lại lãnh thổ là điều không tưởng. Ngay cả nhiệm vụ phòng thủ trước các cuộc tấn công của Nga cũng đang gặp khó khăn do thiếu hụt vũ khí và nhân lực.

Tuy nhiên, chiến tranh với tất cả sự khốc liệt và hỗn loạn của nó khó có thể tạo điều kiện thuận lợi cho một lệnh ngừng bắn lâu dài. Nhiều khả năng, thỏa thuận này sẽ nhanh chóng bị phá vỡ, và các bên sẽ lao vào cuộc chiến đổ lỗi cho nhau.

Dẫu vậy, điều quan trọng hơn cả là những gì sẽ diễn ra tiếp theo. Ngay cả trong thời gian tạm dừng chiến sự, diễn biến trên bàn đàm phán vẫn có thể định hình cục diện cuộc chiến.

Một số quan chức châu Âu và Ukraine đã đề xuất một lệnh ngừng bắn giới hạn, chỉ áp dụng trên không, trên biển và đối với các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Họ lập luận rằng điều này sẽ dễ giám sát hơn, và vi phạm có thể được quy trách nhiệm rõ ràng hơn.

Tuy nhiên, đề xuất đã bị bác bỏ để thay bằng một lệnh ngừng bắn toàn diện hơn. Nếu Nga đồng ý, mọi hoạt động tác chiến sẽ phải dừng lại hoàn toàn trong một tháng.

Tuy nhiên, việc thực thi lệnh ngừng bắn gần như chắc chắn sẽ gặp trở ngại. Ngay cả khi có hiệu lực, vẫn có nguy cơ xuất hiện những cuộc đụng độ nhỏ lẻ hoặc các vụ tấn công bằng máy bay không người lái. Khi đó, không gian mạng có thể tràn ngập thông tin sai lệch, video giả mạo bằng trí tuệ nhân tạo, được các bên sử dụng để đổ lỗi cho nhau.

Các nhà lãnh đạo thế giới sẽ gặp khó khăn trong việc xác minh các cuộc đụng độ nhỏ lẻ nơi tiền tuyến. Những khu vực xảy ra giao tranh ác liệt có thể nằm ngoài khả năng tiếp cận của các điều tra viên quốc tế.

Một số quan chức, nhà lập pháp và chuyên gia Mỹ lo ngại rằng ông Putin có thể dùng lệnh ngừng bắn để chia rẽ Mỹ, Ukraine và châu Âu. Theo nhiều nguồn tin, Nga đã đưa ra một danh sách các yêu cầu đối với Mỹ nhằm chấm dứt chiến sự ở Ukraine và thiết lập lại quan hệ với Washington.

Những yêu cầu này tương tự như các đề xuất trước đây mà Nga gửi tới Ukraine, Mỹ và NATO, bao gồm việc NATO không kết nạp Ukraine, không triển khai quân đội nước ngoài tại Ukraine, và công nhận Crimea cùng bốn tỉnh khác thuộc về Nga.

Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang chờ phản hồi từ phía Nga về đề xuất ngừng bắn 30 ngày mà Ukraine đã chấp nhận như một bước đầu tiên hướng tới các cuộc đàm phán hòa bình. Tuy nhiên, cam kết của ông Putin đối với thỏa thuận này vẫn chưa rõ ràng, với nhiều chi tiết còn đang được hoàn thiện.

Các quan chức Mỹ và Nga hiện đã đồng ý khám phá "các cơ hội kinh tế và đầu tư" tiềm năng giữa hai nước sau khi chiến tranh ở Ukraine kết thúc. Điều này diễn ra sau các cuộc đàm phán tại Arab Saudi, nơi Washington dường như đã thay đổi cách tiếp cận với Moscow.

Tại Kyiv, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã ca ngợi cuộc gặp tuần này ở Arab Saudi giữa các quan chức Mỹ và Ukraine là mang tính xây dựng. Ông cũng cho rằng lệnh ngừng bắn 30 ngày có thể được sử dụng để soạn thảo một thỏa thuận hòa bình rộng lớn hơn.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng các yêu cầu của Nga không chỉ nhằm định hình một thỏa thuận cuối cùng với Ukraine, mà còn nhằm tạo cơ sở cho thỏa thuận với các nước phương Tây ủng hộ Ukraine.

Nga đã đưa ra những yêu cầu tương tự đối với Mỹ trong hai thập kỷ qua, với mục tiêu hạn chế khả năng của phương Tây trong việc tăng cường hiện diện quân sự ở châu Âu và cho phép nước này mở rộng ảnh hưởng của mình trên lục địa.

Nội bộ chính quyền Mỹ dường như cũng có sự chia rẽ về cách thức tiếp tục tiến trình đàm phán. Đặc phái viên Mỹ tại Trung Đông, Steve Witkoff, người đang dẫn đầu cuộc thảo luận với Moscow, tháng trước nói trên CNN rằng các cuộc đàm phán ở Istanbul là "những cuộc thương lượng có lý lẽ và thực chất" và có thể trở thành "kim chỉ nam để đạt được một thỏa thuận hòa bình."

Tuy nhiên, đặc phái viên hàng đầu của ông Trump về Ukraine và Nga, tướng về hưu Keith Kellogg, phát biểu vào tuần trước rằng ông không coi thỏa thuận Istanbul là điểm khởi đầu. “Tôi nghĩ chúng ta cần phát triển một cái gì đó hoàn toàn mới,” ông nói.

Giới quan sát cho rằng không có dấu hiệu nào cho thấy Nga sẵn sàng nhượng bộ. Angela Stent, thành viên cấp cao tại Viện Brookings và từng là nhà phân tích tình báo hàng đầu của Mỹ về Nga và khu vực Á-Âu, nhận định: “Những yêu cầu của Nga hoàn toàn không thay đổi. Tôi nghĩ họ không thực sự quan tâm đến…một lệnh ngừng bắn có ý nghĩa"./.

Theo Vietnam+

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/lenh-ngung-ban-nga-ukraine-hy-vong-hay-chi-la-khoang-lang-truoc-bao-post1020916.vnp