Ngộ độc thực phẩm do độc tố tự nhiên và những điều cần biết

Cà độc dược được xem là món ăn độc mang “hơi thở của quỷ” (Ảnh: Internet)

Nguy hiểm từ độc tố tự nhiên

Các loại thực phẩm có ĐTTN được chia làm 2 loại: Thực phẩm có nguồn gốc động vật như cá nóc, bạch tuộc đốm xanh, cóc, nhuyễn thể, mật cá,... và thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật như nấm độc, khoai tây mọc mầm, măng và khoai mì độc, củ ấu tàu, đậu, đậu phộng mốc, hạnh nhân đắng,...

Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh - Đoàn Thanh Chiến cho biết: “Đặc điểm của NĐTP do ăn phải thực phẩm có ĐTTN là thời gian nung bệnh trung bình 2-4 giờ, lâu hơn so với ngộ độc thực phẩm do hóa chất. Triệu chứng lâm sàng chủ yếu là hội chứng thần kinh kèm triệu chứng tiêu hóa. Tỷ lệ tử vong rất cao. Các ngộ độc thường liên quan đến tính chất địa lý, mùa vụ khai thác, thu hái. Số lượng mắc thường ít, lẻ tẻ”.

Bên cạnh các loại thực phẩm có ĐTTN được nêu trên, cà độc dược được xem là món ăn độc mang “hơi thở của quỷ” bởi hầu như năm nào cũng có một số trường hợp cấp cứu do ăn hoặc uống rượu ngâm cà độc dược. Những dấu hiệu phổ biến ở những người bệnh sau khi ăn cà độc dược là nôn ói, co giật, lảm nhảm,...

Hiện một số trang mạng rao bán các sản phẩm cà độc dược sấy khô. Tuy nhiên, người tiêu dùng nên thận trọng khi mua và sử dụng đúng hướng dẫn vì cà độc dược là một vị thuốc Đông y tốt, chữa được nhiều tình trạng bệnh lý nhưng cần chú ý dùng thuốc theo hướng dẫn của thầy thuốc, không nên tự ý dùng hoặc dùng sai chỉ định có thể dẫn đến hậu quả đáng tiếc. Cần bỏ ngay quan niệm cà độc dược là vị thuốc nên chế biến món ăn hoặc ngâm rượu uống để tốt cho sức khỏe.

Ngoài ra, người tiêu dùng cần phân biệt con sam biển và so biển để phòng tránh ngộ độc. Theo Cục ATTP, cả 2 con này đều sống chủ yếu ở vùng ven biển, trong các vịnh, đầm nước mặn và cửa sông, hình thù giống hệt nhau nên dễ gây nhầm lẫn. Trứng sam là thức ăn ngon và bổ được ưa chuộng nhưng trứng so rất độc, ăn phải sẽ bị ngộ độc nguy hiểm. Chất độc giết người trong loài so biển là Tetrodotoxin, một chất cực độc giống độc tố của cá nóc. Những vụ ngộ độc thức ăn do Tetrodotoxin thường rất nặng. Độc tố này tác động lên thần kinh trung ương, gây tê liệt cơ thể, ngừng tuần hoàn, hô hấp dẫn đến tử vong nhanh chóng.

Đuôi con sam có gờ mặt lưng rất rõ, hình tam giác (Ảnh: Internet)

Điều cần lưu ý là chất độc này không bị nhiệt phá hủy, nó chịu được nhiệt độ cao, dù đun sôi, phơi khô hay sấy khô, chất độc vẫn tồn tại. Do đó, thức ăn làm từ so biển dù được nấu chín, nướng chín hay phơi khô đều nguy hiểm. Sau khi ăn phải so biển, chất Tetrodotoxin được hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa trong khoảng 10-15 phút, đạt nồng độ cao nhất trong máu sau 20 phút và chỉ mấy giờ sau, các triệu chứng ngộ độc xuất hiện. Liều tử vong đối với người là 1-2mg. Nguyên nhân tử vong là liệt cơ hô hấp và hạ huyết áp.

Chủ động lựa chọn thực phẩm an toàn

Theo số liệu giám sát ngộ độc và yếu tố dịch tễ, hàng năm, thời điểm mùa Xuân và đầu mùa Hè thường xảy ra các vụ ngộ độc do người dân sử dụng thực phẩm có chứa ĐTTN (nấm độc, hoa, quả rừng, cây rừng,...). Trong đó, có những trường hợp tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề cho những người bị ngộ độc dù được cứu chữa kịp thời.

Để chủ động bảo đảm ATTP, phòng, chống NĐTP do ĐTTN, Cục ATTP ban hành Công văn số 278/ATTP-NĐTT, ngày 15/02/2023 đề nghị Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tăng cường các hoạt động tuyên truyền, giám sát cũng như triển khai các giải pháp kiểm soát ATTP trong việc sử dụng, tiêu dùng sản phẩm nông sản; các loại nấm, rau, củ, quả rừng tự nhiên. “Thực hiện chỉ đạo của Cục ATTP, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh phối hợp các phòng chức năng của Sở Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn tăng cường giám sát, triển khai các giải pháp kiểm soát ATTP trong sử dụng, tiêu dùng sản phẩm nông sản, sử dụng các loại nấm, cây, củ, quả rừng tự nhiên làm thực phẩm, đặc biệt đối với các đối tượng nguy cơ cao hoặc đặc điểm địa phương (dễ xảy ra ngộ độc).

Người tiêu dùng nên chọn những thực phẩm an toàn, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng để bảo vệ sức khỏe

Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh chủ trì, phối hợp Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục kiến thức ATTP và biện pháp phòng, chống NĐTP do ĐTTN cho cộng đồng. Qua đó, nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân trong việc bảo đảm ATTP; đồng thời, khuyến cáo người dân không sử dụng các thực vật lạ, có nguy cơ gây ngộ độc như nấm rừng, cây, củ, quả rừng lạ,...; chú ý hướng dẫn biện pháp chế biến bảo đảm an toàn đối với các sản phẩm mang tính truyền thống hoặc tập quán của địa phương” - Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh - Đoàn Thanh Chiến cho biết thêm. NĐTP do ĐTTN có thể gây tử vong nhanh nếu không được cấp cứu kịp thời. Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo khi có biểu hiện ngộ độc sau khi ăn, uống thực phẩm nghi có ĐTTN cần nhanh chóng đưa người bị ngộ độc đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu, xử trí kịp thời./.

Huỳnh Hương