Nguy cơ đột tử từ xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch (Arteriosclrosis) là tình trạng động mạch bị xơ cứng và lòng mạch bị tắc hẹp bởi mảng xơ vữa, làm giảm số lượng máu lưu thông trong lòng mạch nên máu đến nuôi các cơ quan trong cơ thể bị thiếu. Trong đó, nguy hiểm nhất là xơ vữa động mạch vành tim vì khi bị thiếu máu nuôi sẽ gây ra nhồi máu cơ tim, với các biểu hiện như đau ngực, đau thắt ngực, khó thở, hồi hộp đánh trống ngực.

Nguyên nhân và những triệu chứng

Xơ vữa động mạch là một bệnh lý diễn tiến chậm, âm ỉ qua nhiều năm, nguyên nhân là do lượng mỡ dư đọng lại và bám vào thành động mạch, tạo nên những mảng, nên được gọi là mảng xơ vữa.

Mảng xơ vữa sẽ làm cho thành động mạch mất tính đàn hồi ở giai đoạn đầu, lâu dần trở nên cứng và giòn đồng thời mảng xơ vữa phát triển ngày càng nhiều và càng lớn nên làm hẹp lòng mạch, làm giảm lượng máu trong lòng mạch, thường gặp ở các động mạch cánh tay hoặc các động mạch chân.

Xơ vữa động mạch chân gây ra bệnh động mạch ngoại biên, hoại tử chi do tắc mạch. Nguy hiểm nhất là khi bị xơ vữa động mạch vành sẽ tắc mạch và gây nên bệnh nhồi máu cơ tim. Xơ vữa động mạch là bệnh lý “che mặt rất kỹ” vì nó hoàn toàn không có bất kỳ một dấu hiệu nào để người bệnh phải quan tâm cho đến khi động mạch bị hẹp nặng hoặc bít tắc toàn bộ (>80%) hoặc có những dấu hiệu rất chung chung như đau đầu, đau ngực,...

Làm sao phát hiện bệnh?

Để có thể phát hiện sớm xơ vữa động mạch thông qua việc tầm soát là vô cùng ích lợi và quan trọng đối với mỗi người. Vì qua tầm soát giúp chúng ta phát hiện sớm tình trạng bệnh lý của hệ thống động mạch, giúp giải quyết, theo dõi, cải thiện chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, quan trọng hơn là thiết lập các biện pháp ngăn ngừa bệnh lý và tử vong tim mạch trong tương lai.

Bệnh động mạch ngoại biên là biểu hiện thông thường nhất của xơ vữa động mạch. Tần suất của nó thay đổi từ 3 – 10% riêng nhóm tuổi trên 70 thì tỷ lệ tăng 15 – 20%, kế đến là gây nhồi máu cơ tim.

Biểu hiện của xơ vữa động mạch chân là sự khập khiểng đau cách hồi tức là đau bắp chân khi đi lại và giảm khi nghỉ, đây là dấu hiệu đặc trưng nhất nhưng có khoảng 30% ở người mắc bệnh và khoảng 60% không có biểu hiện gì. Tuy nhiên, đôi khi chứng đau trong bệnh xơ vữa động mạch lại biểu hiện dưới dạng vọp bẻ, hoặc người bệnh có cảm giác mỏi, đau nhức, tê bì.

Xơ vữa động mạch làm hẹp lòng mạch máu nên làm giảm lượng máu lưu thông, vì vậy, máu đến nuôi các chi bị thiếu từ đó gây ra các biểu hiện như đau, mất mạch, tím tái, yếu liệt chi,…

Nhồi máu cơ tim là hiện tượng xảy ra khi huyết khối xơ vữa động mạch xuất hiện ở động mạch vành làm giảm lượng máu nuôi tim nên gây ra các tình trạng như mô tim bị chết, loạn nhịp tim, thậm chí ngưng tim. 

Nhồi máu cơ tim thường xảy ra đột ngột, nhanh và rất nguy hiểm. Có khoảng 1/4 đến 1/3 trường hợp nhồi máu cơ tim tử vong, không kịp đến bệnh viện. Còn lại 5-10% trong số những người nhập viện chết do các biến chứng như suy tim, choáng tim, rối loạn nhịp tim.

Theo một số thống kê, cứ 6 người bị nhồi máu cơ tim thì có một người sẽ bị tái phát và tử vong sau một năm.

Nhũn não: Khi mảng xơ vữa động mạch làm tắc nghẽn mạch dẫn máu nuôi não sẽ làm cho não thiếu máu nuôi dẫn đến nhũn não hay còn gọi là tai biến mạch máu não, đây là căn bệnh rất nguy hiểm đến tính mạng, có tỷ lệ tử vong cao, đứng thứ ba sau bệnh tim mạch và ung thư. Nếu nhẹ sẽ bị liệt nửa người, nếu nặng, người bệnh có thể tử vong.

Ở Việt Nam, tuy chưa có con số thống kê chính xác, nhưng theo số liệu của các bệnh viện chuyên khoa tim mạch thì có khoảng 30% số người bệnh nhập viện là do mắc tai biến mạch máu não. Bệnh xảy ra rất nhanh, rất đột ngột với ít dấu hiệu cảnh báo, nhưng sẽ gây chết người nếu không xử lý kịp thời. Hiện nay tai biến mạch máu não cũng xuất hiện nhiều ở những người trẻ.

Bệnh xơ vữa động mạch, do một số nguyên nhân phổ biến như:

Mỡ máu – Cholesterol quá cao: Đây là nguyên nhân gây ra các mảng bám trên mạch máu, khi kết hợp với các yếu tố làm tổn thương và gây viêm mạch máu gây ra xơ vữa động mạch.

Khói thuốc lá: Dù là hút thuốc lá chủ động hay thụ động thì đều đưa vào cơ thể nhiều chất độc hại làm tổn thương thành động mạch, đồng thời khiến lượng cholesterol tốt trong máu giảm đi và lượng cholesterol xấu gia tăng, từ đó sẽ gây ra bệnh xơ vữa động mạch.

Tăng huyết áp: Giữa tăng huyết áp, mỡ máu cao và xơ vữa động mạch có mối liên hệ gắn kết với nhau. Khi tăng huyết áp sẽ làm tổn thương động mạch do áp lực máu tăng bất thường, tạo điều kiện phát sinh mảng bám xơ vữa.

Đái tháo đường, béo phì: Khi lượng đường và cholesterol tăng cao là nguy cơ dẫn đến tăng huyết áp và sẽ sinh ra bệnh xơ vữa động mạch./.

Bác sĩ Hồ Văn Cưng