Cải lương ngày xưa

Với nhiều người, cải lương vẫn còn sức hút (Ảnh: Công Toại)

Thời điểm ấy, vào cuối thập niên 70 và đầu thập niên 80 của thế kỷ trước, đời sống người dân còn muôn vàn khó khăn thì làm sao có khả năng lên Sài Gòn để xem các nghệ sĩ cải lương tài danh như Minh Cảnh, Minh Phụng, Minh Vương, Thanh Tuấn, Lệ Thủy, Thanh Kim Huệ,… biểu diễn mà chỉ nghe qua máy cassette. Vì thế, được coi các đoàn hát, gánh hát cấp tỉnh, cấp huyện về phục vụ đã là hạnh phúc lắm rồi!

Tôi nhớ vào thời điểm đó, tỉnh Cửu Long có thành lập đoàn hát Tiếng ca sông Cửu với lực lượng nghệ sĩ hùng hậu như Quốc Trầm, Giang Tâm, Minh Minh Tâm, Tài Lương, Tài Linh,… và “cây hề” Chơn Tâm. Đoàn hát thường về biểu diễn ở các vùng nông thôn trong tỉnh để phục vụ nhu cầu thưởng thức cải lương của người dân. Đoàn hát ngày xưa thường đi lưu diễn bằng ghe hoặc xe đò. Đoàn cấp tỉnh thì có xe riêng của đoàn đưa đi, còn đoàn hát cấp huyện hoặc đoàn do tư nhân thành lập thì phải thuê phương tiện di chuyển.

Ở Trà Cú (tỉnh Vĩnh Long) lúc bấy giờ cũng thành lập đoàn hát mang tên Hương Trà do gia đình bầu Khiêm (người Trà Vinh) đứng ra xin phép thành lập với lực lượng nghệ sĩ mà đa số là anh em trong gia đình bầu Khiêm làm chủ lực như Nghệ sĩ Kim Sen, Thanh Tâm, Giang Thanh, Thanh Mai và cây hề “Trọng Nghĩa”. Đoàn thường biểu diễn phục vụ người dân các xã trong huyện Trà Cú.

Kể ra cũng vui và nhiều kỷ niệm lắm! Mỗi khi có đoàn hát xuống, băng rôn quảng cáo giăng trước khoảng một tuần cho người dân biết. Bọn con nít rủ nhau lại coi đoàn hát về lần này có những nghệ sĩ nào, ai là kép chánh, ai là đào chánh, ai là hề…

Đến ngày đoàn hát xuống, con nít kéo nhau chạy đi coi. Nếu đoàn hát đi bằng ghe thì chúng tôi chạy dọc theo bờ sông vỗ tay, hò hét; còn đoàn hát đi bằng xe thì chúng tôi chạy sau xe reo hò inh ỏi. Ông tài xế xe cũng điệu nghệ cho xe chạy từ từ để chúng tôi chạy theo cho kịp.

Đến nơi, họ dựng rạp, dựng giàn bao và mướn xe “honda ôm” chở họ đi phát loa quảng cáo khắp nơi, bọn con nít cũng chạy theo hò hét, phụ họa. Không khí thật là náo nhiệt! Tối, sân khấu lung linh ánh đèn, âm thanh sôi động, tiếng loa quảng cáo và giới thiệu tên tuồng hát, tên nghệ sĩ nghe giòn giã. Tôi nhớ giọng khàn khàn của bầu Khiêm giới thiệu đêm biểu diễn: “Kính thưa quý khán giả, tối đêm nay, đoàn cải lương Hương Trà, quê hương Trà Cú của chúng tôi sẽ phục vụ bà con một vở tuồng mang màu sắc kiếm hiệp kỳ tình, lâm ly và diễm lệ, tuồng hát được mang tên Tử Hoàng Đông Thương Hận. Với tuồng hát Tử Hoàng Đông Thương Hận, chúng tôi sẽ mang đến cho bà con đôi trai tài, gái sắc, đôi nghệ sĩ ăn khách nhất hiện nay, đó là nghệ sĩ Kim Sen và nghệ Sĩ Thanh Tâm sẽ phục vụ bà con từ màn đầu cho đến màn kết cục. Trong vở tuồng, bà con còn được cười nghiêng, cười ngửa với “cây hề” Trọng Nghĩa duyên dáng và ăn khách nhất của đoàn. Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu và kính mời bà con nhanh tay mua vé vào xem”.

Đầu hôm, mấy bà, mấy cô tay xách bao, xách ghế, mua vé vào trước, giành chỗ ngồi gần sân khấu để được nhìn kép chánh, đào chánh  rõ hơn. Phải nói, kép chánh, đào chánh trên sân khấu rất đẹp, rất lung linh, ai cũng có cảm giác muốn được ngắm nhìn và ao ước một lần được chạm vào họ nhưng sự ao ước đó rất xa vời!

Bắt đầu đêm diễn thì có chương trình 30 phút ca nhạc đầu giờ, thường là do ca sĩ Duy Quý biểu diễn. Ông từ bên cánh gà chạy ra với bộ đồ đầy màu sắc, đính kim tuyến rực rỡ, tay cầm micro, chân nhún nhảy, thân hình xoay một vòng tròn rất điệu nghệ, khán giả vỗ tay rần rần. Ông giới thiệu và hát những bài hát mang giai điệu vui tươi như Tàu anh qua núi, Oh Svay chanh ty, Mặt trời bé con,…

Hết 30 phút chương trình ca nhạc, vở diễn bắt đầu sau lời giới thiệu bằng giọng khàn khàn của bầu Khiêm. Cánh màn nhung được mở ra, nhạc nền trỗi lên rất hùng hồn. Từng nhân vật lần lượt xuất hiện biểu diễn vai tuồng của mình, khán giả im thin thít, ai cũng say mê theo dõi từng chi tiết, thưởng thức từng lời ca của nghệ sĩ. Thương lắm mấy bà, mấy cô khi xem đến cảnh bi thương thì rút khăn ra lau dòng nước mắt, cũng có lúc đứng bật dậy chưởi đổng lên khi thấy đào chánh, kép chánh bị “ ăn hiếp”, người kế bên nắm tay và nói “đang xem hát mà!” thì giật mình, cười khì rồi ngồi xuống coi tiếp. Cũng có lúc lại cười ngã, cười nghiêng với điệu bộ của anh hề. Vậy đó, bà con mình coi hát với tinh thần trực tính đến như thế!

Cứ xong một màn thì được nghỉ ngơi khoảng 5-10 phút cho nhân viên của đoàn thay đổi cảnh sân khấu. Đêm diễn kết thúc, dàn nhạc vang lên giai điệu bài hát “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng”, khán giả kéo nhau ra về với những lời bàn tán xôn xao về đêm diễn. Gương mặt ai cũng hân hoan đầy thích thú, hẹn ngày mai coi tiếp. Từng bó đuốc lá dừa được thắp lên, nối đuôi nhau làm sáng rực những con đường quê. Bọn con nít cũng lăng xăng tìm gọi nhau về, líu lo kể cho cha mẹ nghe những cảnh mà mình thích trong đêm diễn. Thế đấy, đi coi cải lương ngày xưa là như vậy, chân thật và nhiều cung bậc cảm xúc. Các nghệ sĩ cải lương ở thời điểm đó đúng là thần tượng của nhiều người, ít nhất là thần tượng trong lòng bọn con nít chúng tôi.

Ngày nay, phương tiện thông tin đại chúng phát triển mạnh, có nhiều loại hình giải trí khác lấn át cải lương, giới trẻ khi ngồi xem cải lương mà chỉ thích xem phim, nghe nhạc, xem bóng đá… Còn với tôi, cải lương ngày xưa vẫn đọng mãi những ký ức đẹp!

Ngô Trọng Nghĩa