Luật sư Nguyễn Hữu Thọ - Dấu ấn xưa để lại

Luật sư Nguyễn Hữu Thọ (thứ 2, từ phải sang), trong một buổi làm việc tại Long An

Ông được sinh ra tại làng Long Phú, tổng Long Hưng Hạ, quận Trung Quận, tỉnh Chợ Lớn, nay là thị trấn Bến Lức, huyện Bến Lức, tỉnh Long An. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là tấm gương sáng ngời cho hậu thế noi theo, như lời Cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã từng nhận xét về ông một cách trân trọng: “Luật sư Nguyễn Hữu Thọ quả là một trí thức yêu nước vĩ đại, đã hy sinh gần cả cuộc đời để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân Việt Nam. Nhân dân Việt Nam đời đời sẽ nhớ mãi người con Việt Nam anh hùng ấy”. Luật sư Nguyễn Hữu Thọ một nhà yêu nước lớn. Vùng đất Bến Lức - Long An - nơi chôn nhau cắt rốn - vẫn còn lưu giữ nhiều điểm di tích gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của ông.

Ngôi nhà thời niên thiếu

Ngôi nhà thuở thiếu thời Luật sư Nguyễn Hữu Thọ từng sống tọa lạc tại số 10/3, 11/3, 12/3, 13/3 đường Huỳnh Châu Sổ, hẻm 3, khu phố 1, thị trấn Bến Lức, huyện Bến Lức. Riêng phần diện tích hiện còn tương đối nguyên vẹn thuộc ngôi nhà số 12/3.

Ngôi nhà nằm phía sau đình thần Long Phú, được xây dựng theo kiểu 3 gian 2 chái. Kết cấu khung sườn của ngôi nhà bằng gỗ, cột tròn đặt trên tán đá xanh, tám cột gỗ chính cao hơn 4m, đường kính 32cm. Nhà lợp bằng ngói âm dương, nền lát gạch tàu màu đỏ, vách ván bổ kho (ván gỗ) đóng theo chiều ngang. Bên trong nhà bố cục theo kiểu “ngoại khách nội tự”, gian thờ cúng và gian tiếp khách phía trước, gian buồng phía sau, được phân biệt với nhau bằng tấm vách lụa (vách gỗ) đóng theo chiều dọc. Phía sau nhà có khoảng sân rộng trồng các loại cây ăn trái như xoài, lê ki ma, chuối già,… ở góc sân có hòn non bộ. Phía sau khoảng sân là nhà bếp khá rộng, cũng được cất bằng cột gỗ, mái ngói, vách ván bổ kho. Tuy nhiên, do gia đình chuyển về Vĩnh Long sinh sống nên đến khoảng năm 1954, thân sinh của Luật sư Nguyễn Hữu Thọ là ông Nguyễn Hữu Tuấn đã bán lại ngôi nhà cho ông Thái Văn Hiêu. Sau đó ông Hiêu đã chia nhỏ ngôi nhà cho 4 người con. Vì vậy, hiện nay, ngôi nhà trên thuộc sở hữu của 4 hộ dân, trong đó phần của ông Thái Văn Tám (người con thứ 8 của ông Thái Văn Hiêu) là 2 gian trong số 3 gian hai chái của ngôi nhà cũ là còn tương đối nguyên vẹn, các phần khác đã hoàn toàn thay đổi.

Ngôi nhà thời niên thiếu là một trong những điểm di tích rất quan trọng, gắn liền với thời thơ ấu của Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, “một trí thức yêu nước, một nhà hoạt động chính trị và xã hội mà tiếng tăm vượt ra khỏi ranh giới quốc gia,…”. Võ Văn Kiệt – Trích Điếu văn của Thủ tướng nước CHXHCN Việt Nam tại Lễ truy điệu LS Nguyễn Hữu Thọ (30-12-1996),... Xác định ý nghĩa lịch sử và tầm quan trọng của công trình trên trong công cuộc giáo dục truyền thống lịch sử-văn hóa cho thế hệ trẻ hôm nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Long An đang hoàn thiện hồ sơ phục hồi khu nhà thuở thiếu thời LS Nguyễn Hữu Thọ. Khi khánh thành đưa vào phục vụ, điểm di tích này sẽ đáp ứng được nhu cầu tham quan, tìm hiểu về văn hóa, lịch sử nhất là các yếu tố truyền thống về kết cấu kiến trúc, nghệ thuật chạm khắc, bố cục trang trí - một nét văn hóa cổ truyền độc đáo còn được lưu giữ đến ngày nay về một kiểu thức nhà ở dân dụng điển hình của tầng lớp trung lưu ở Nam bộ vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX một cách trực quan, sinh động. 

Khu lưu niệm luật sư Nguyễn Hữu Thọ

Bên cạnh điểm di tích gốc ngôi nhà thời niên thiếu của LS Nguyễn Hữu Thọ, công trình Khu lưu niệm Luật sư Nguyễn Hữu Thọ sắp hoàn thành tại thị trấn Bến Lức, nằm cặp theo đường Nguyễn Minh Trung, cách Quốc lộ 1 khoảng 1km. Khu lưu niệm là công trình tôn tạo có diện tích 10.000m2, gồm các hạng mục như nhà tưởng niệm (2 tầng, diện tích 2.240m2), khối phòng họp - khu trưng bày - thư viện (có diện tích 1.184,50m2), khu công viên cây xanh, thảm cỏ, nơi trồng cây lưu niệm và các hạng mục phụ trợ khác. Hiện các hạng mục đang trong giai đoạn hoàn thiện.

Đây sẽ là nơi góp phần giới thiệu về đất và người Long An, nơi có bề dày về văn hóa cùng truyền thống yêu nước, lịch sử đấu tranh cách mạng “Trung dũng kiên cường, toàn dân đánh giặc”. Nơi chủ nhân là những cư dân mang đậm nét tính cách của người Nam bộ: Trọng nghĩa khinh tài, hào hiệp, nghĩa khí, chân tình, cởi mở, sẵn sàng xả thân vì nghĩa lớn, cũng như cuộc đời và sự nghiệp của Lật sư,... Thông qua các giá trị về lịch sử, văn hóa thế hệ trẻ hôm nay sẽ hiểu rõ và tự hào hơn về vùng đất mà mình sinh sống.

Khu mộ của song thân luật sư Nguyễn Hữu Thọ

Khu mộ tọa lạc tại đường Bà Chánh Thâu, khu phố 2, thị trấn Bến Lức, với diện tích 112,8m2, do UBND thị trấn Bến Lức làm chủ quyền sử dụng đất.

Xung quanh nhà mộ là hàng rào khá cao, được xây dựng bằng chất liệu bê tông và inox. Mặc dù bị bao bọc bởi nhà của các hộ dân xung quanh nhưng không gian khu mộ khá thoáng đãng bởi nhà mộ được xây dựng theo lối không gian mở. Chỉ có mặt trong cùng của nhà mộ được xây kín và đây cũng chính là nơi đặt bàn thờ và mộ bia của song thân Luật sư Nguyễn Hữu Thọ.

Khu mộ đã được tu sửa vào năm 2009, so với kiến trúc ban đầu không thay đổi nhiều. Trong thời gian chiến tranh, ngụy quyền đã sử dụng nhà mộ này như một điểm canh phòng, chúng chất bao cát làm ụ súng trên mái sàn nhà mộ, dần dần sàn mái nhà bị oằn, hư hại. Diện tích đất xung quanh khu mộ do không có hàng rào bao bọc nên bị người dân xung quanh lấn chiếm, thu hẹp như hiện nay. Tổng diện tích khoanh vùng bảo vệ là 94m2.

Ngoài ra, các vết tích còn lại có liên quan đến Luật sư, Quyền Chủ tịch nước - Nguyễn Hữu Thọ còn có phần mộ của ông, bà nội Luật sư.

Ngôi mộ nằm trong một khu đất trống thuộc khuôn viên Trường Quân sự tỉnh, tọa lạc tại đường Nguyễn Văn Siêu, khu phố 3, thị trấn Bến Lức. Đây là nơi an nghỉ của ông Nguyễn Hữu Văn và bà Lê Thị Được - ông bà nội của Luật sư Nguyễn Hữu Thọ. Xung quanh khu vực ngôi mộ ông Nguyễn Hữu Văn còn có nhiều ngôi mộ khác cũng thuộc dòng họ Nguyễn Hữu.

Với một quần thể các điểm di tích gồm ngôi nhà thời niên thiếu, Khu lưu niệm Luật sư, phần mộ của song thân và mộ của ông bà nội của Luật sư, vùng đất Bến Lức - Long An đã lưu giữ gần như trọn vẹn cội nguồn của một một trí thức yêu nước tiêu biểu, Luật sư, Quyền Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam. Và chúng ta có quyền tự hào khi những dấu xưa còn lại ấy đang được cơ quan chức năng quản lý được trùng tu, tôn tạo nhằm phát huy tác dụng một cách hiệu quả nhất. Di tích Khu lưu niệm Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đang được trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích lịch sử, loại hình di tích lưu niệm danh nhân./.

Hồ Phan Mộng Tuyền