Công tác dược lâm sàng trong thời đại số hóa

Từ xưa bệnh nhân ở tại nhà, các vị thầy thuốc đến thăm khám và điều trị. Dân Sri Lanka phát minh ra bệnh viện vào khoảng thế kỷ IV trước công nguyên, vua Panducabhaya đã xây các nhà “nghỉ lại” cho người bệnh, đây là chứng tích cổ xưa nhất ghi nhận sự thành lập nơi ăn ngủ cho bệnh nhân nội trú.

Bệnh viện trở thành nơi tập trung các thầy thuốc giỏi cùng trao đổi kiến thức y học và khái niệm "hội chẩn" cũng bắt nguồn từ đây. Lúc đó, vai trò dược sĩ là nghiên cứu, bào chế dược liệu để bác sĩ sử dụng trên bệnh nhân. Chăm sóc dược phát triển, dược sĩ không chỉ dừng ở pha chế, cấp phát thuốc mà bước lên lâm sàng, theo dõi y lệnh của bác sĩ, kiểm tra tương tác thuốc, cảnh báo nguy cơ và đề xuất giải pháp để tối ưu hiệu quả chăm sóc bệnh nhân.

Có công nghệ thông tin, kiến thức lâm sàng của dược sĩ càng được phát huy khi phối hợp công nghệ thông tin cài đặt phần mềm tương tác, cảnh báo quá liều và chặn y lệnh sai. Quy trình trong bệnh viện: Bác sĩ ra y lệnh, dược sĩ duyệt hợp lệ mới cấp phát thuốc cho bệnh nhân nội trú. Với đơn thuốc ngoại trú trước đây, bệnh nhân có thể mua tại bất cứ nhà thuốc nào. Điều này không kiểm soát được bệnh nhân có mua lại đơn thuốc cũ không và chưa chuẩn hóa được nguồn gốc thuốc.

Bộ Y tế ban hành Thông tư số 13/2025/TT- BYT hướng dẫn triển khai hồ sơ bệnh án điện tử, quy trình kê đơn sẽ thay đổi thành: Bác sĩ thăm khám, đưa đơn lên cổng quốc gia, bệnh nhân tới nhà thuốc đọc mã đơn, dược sĩ tìm mã đơn trên cổng quốc gia và duyệt, cấp phát đúng. Thời hiệu của 1 đơn thuốc là 5 ngày nên sau 5 ngày hệ thống sẽ tự động bỏ mã đơn cũ và bệnh nhân không mua được đơn cũ. Nếu triển khai đồng bộ toàn quốc, quản lý nhà nước sẽ bảo vệ người tiêu dùng luôn được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ y tế tốt, chất lượng đồng thời được bảo hiểm thanh toán theo quy định. 

Mục tiêu Bộ Y tế Việt Nam đề ra là 100% cơ sở y tế hoàn thành bệnh án điện tử trong năm 2025. Mỗi người bệnh sẽ có một mã số định danh đơn nhất căn cứ theo số định danh cá nhân VNeID để kết nối, liên thông dữ liệu hồ sơ bệnh án điện tử.

Ngành Y tế Việt Nam nói chung và ngành Dược nói riêng đi theo tiến trình hội nhập, những báo cáo khoa học có giá trị ích nước lợi dân trong lĩnh vực Dược như “Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và triển khai công tác dược bệnh viện” của Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM với nội dung triển khai bệnh án điện tử có tính năng duyệt đơn thuốc tích hợp EMR (Electronic Medical Report), duyệt kháng sinh quản lý trên app UMC, báo cáo phản ứng có hại ADR tích hợp hồ sơ bệnh án, hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng tích hợp (Clinical Decision Support System) đồng thời chăm sóc dược tốt bằng mã QR hướng dẫn bệnh nhân sử dụng thuốc.

Bệnh viện Chợ Rẫy có bài “Dịch vụ kỹ thuật dược bệnh viện nhìn từ góc độ chuyên môn và kinh tế” (Hospital Pharmaceutical Services – HPS) nêu rõ quan điểm quốc tế về HPS từ khâu cung ứng và quản lý thuốc, đến dược lâm sàng, dịch vụ thông tin thuốc, cảnh giác dược, quản lý sử dụng kháng sinh đã nâng cao vai trò và trách nhiệm của dược sĩ bệnh viện trong chăm sóc dược. Nội dung “Chi trả dịch vụ dược bệnh viện” được nhiều nhà quản lý quan tâm. HPS tùy thuộc vào mỗi quốc gia, hệ thống bảo hiểm y tế,… được minh chứng bằng mô hình cung cấp HPS cụ thể ở Mỹ, Canada, Đức, Pháp.

“Giải pháp quản lý vỏ, thuốc thừa của thuốc gây nghiện, hướng thần, tiền chất tại Bệnh viện Tâm Anh TP.HCM” có tính thực tiễn cao, áp dụng công nghệ thông tin để quản lý vỏ và thuốc thừa hiệu quả, đồng thời giúp quản lý tốt việc sử dụng thuốc gây nghiện, hướng thần, tiền chất. Ứng dụng này có thể triển khai trên các cơ sở y tế có sử dụng thuốc kiểm soát đặc biệt.

“Vai trò then chốt, tích cực của dược sĩ lâm sàng trong tối ưu hóa điều trị ung thư tại Bệnh viện Hùng Vương” cho thấy an toàn điều trị không chỉ đến từ phác đồ đúng mà còn từ quy trình chuẩn, công cụ hiệu quả và sự phối hợp nhân viên y tế cùng dược sĩ lâm sàng.

Tham gia phiên tiếng Anh của Hội nghị dược sĩ bệnh viện TP.HCM, Trung tâm thông tin thuốc và theo dõi phản ứng có hại của thuốc – Khoa Dược Bệnh viện Chợ Rẫy có nghiên cứu “Hiệu quả chi phí của việc sử dụng thuốc trong điều trị bệnh máu khó đông Hemophilia ở các trường hợp bệnh nhân có chất ức chế” (Cost-effectiveness of medication use in the treatment of Hemophilia).

Theo căn cứ pháp lý từ Quyết định 472/QĐ- BYT về việc hướng dẫn chẩn đoán điều trị chăm sóc theo dõi và quản lý người bệnh Hemophilia, tác giả đưa ra các dữ liệu lâm sàng liên quan đến hiệu quả các sản phẩm điều trị bệnh máu khó đông trong trường hợp bệnh nhân có chất ức chế cũng như việc lựa chọn thuốc điều trị mang tính kinh tế cho người bệnh.

Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn với bài “Giảm thiểu sai sót trong kê đơn thuốc thông qua cải thiện môi trường làm việc và nâng cao văn hóa an toàn tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn” (Reducing Medication Errors in Prescribing through Work Environment Improvement and Safety Culture Enhancement at Hoan My Saigon Hospital).

Các nghiên cứu khoa học dược năm 2025 đều có những nội dung chuyên môn chăm sóc lâm sàng tốt và tính ứng dụng quản lý kinh tế dược cao đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển của xã hội Việt Nam thời đại số hóa.

Tháp cấp bậc nhu cầu Maslow, đi từ thấp đến cao: Sau khi đã có cơm ăn áo mặc, được an toàn về thể chất và tinh thần, được giao tiếp xã hội thì đến nhu cầu được quý trọng và đỉnh cao là tự thể hiện bản thân - trở thành siêu sao trong mắt mọi người. Được mọi người nể phục không chỉ là tiền tài vật chất mà điều quan trọng là chúng ta đã đóng góp được gì cho xã hội.

Đạo đức dược thật sự tạo nên phẩm giá và danh dự người dược sĩ dù công tác trong lĩnh vực nghiên cứu, giảng dạy hay kinh doanh dược, không chỉ là đưa đến tay người tiêu dùng những sản phẩm hoàn hảo chất lượng mà còn là cống hiến được gì cho cộng đồng, lan tỏa những thông tin khoa học chính xác giúp mọi người sống vui, khỏe, hữu ích và trường thọ./.

DSCKII. Lý Thị Nhất Định