Phát triển du lịch cộng đồng từ di sản

Tiềm năng từ những giá trị bản sắc

Với 22 nghề truyền thống, 8 làng nghề truyền thống, 16 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 1 di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, cùng 223 di tích lịch sử, văn hóa, Tây Ninh có nguồn tài nguyên văn hóa, du lịch phong phú. Các làng nghề, lễ hội, nghệ thuật dân gian nơi đây đang dần trở thành điểm đến hấp dẫn với du khách trong và ngoài tỉnh.

Nhắc đến Tây Ninh, không thể không kể đến Trảng Bàng, vùng đất nổi tiếng với nghề truyền thống làm bánh tráng phơi sương - đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia - món đặc sản trứ danh, biểu tượng văn hóa, kết tinh sự khéo léo và tinh tế của người dân nơi đây. Những năm gần đây, thông qua Tuần lễ Văn hóa, du lịch Nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, nghề truyền thống này đã và đang đến gần với du khách hơn.

Ông Lê Văn Hùng tráng bánh phục vụ du khách tại một điểm du lịch ở địa phương (Ảnh: nhân vật cung cấp)

Ông Lê Văn Hùng (ngụ khu phố Lộc Du, phường Trảng Bàng), người có hơn 40 năm theo nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, kể: “Trong Tuần lễ Văn hóa, du lịch, người làm nghề được mời biểu diễn tráng bánh và nướng bánh tại các gian hàng. Nhiều du khách ghé qua cũng muốn trải nghiệm để hiểu hơn về nghề này. Cũng nhờ du lịch phát triển mà thu nhập người làm nghề cải thiện hơn”. Hiện tại, ngoài việc tráng bánh hằng ngày, vào dịp cuối tuần, ông Hùng còn được mời đến biểu diễn nghệ thuật làm bánh tráng phơi sương ở một vài điểm du lịch tại địa phương.

Cùng với bánh tráng phơi sương, nghề làm nhang, dệt chiếu, mây tre, muối ớt hay nghệ thuật múa trống Chhay-dăm, Lễ vía Bà Linh Sơn Thánh Mẫu tại núi Bà Đen, Lễ hội Làm Chay,… từng bước được “đánh thức”, trở thành “nguyên liệu” quý giá cho du lịch cộng đồng phát triển. Phó Trưởng ban Quản lý đình Tân Xuân (xã Tầm Vu) Lê Quang Trung cho biết, Lễ hội Làm Chay được duy trì và phát triển hàng trăm năm nay, nhận được sự quan tâm, tham gia của du khách gần xa và cả kiều bào, du khách nước ngoài. Mong mỏi của những người đang bảo tồn lễ hội như ông Trung không gì khác chính là lễ hội ngày càng có nhiều du khách biết đến, bởi đây chính là niềm tự hào của người dân địa phương.

Với kho tàng di sản phong phú, nhiều làng nghề truyền thống và nét văn hóa đặc trưng vùng Nam Bộ, Tây Ninh hội tụ đầy đủ điều kiện để phát triển du lịch cộng đồng, loại hình du lịch mà người dân địa phương là chủ thể, vừa góp phần gìn giữ di sản, vừa thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế địa phương.

Nỗ lực đánh thức tiềm năng

Du khách tham quan Di tích tháp Chót Mạt (Ảnh: Ngọc Diêu)

Dù sở hữu tiềm năng lớn, thực tế du lịch cộng đồng ở Tây Ninh vẫn mới ở giai đoạn khởi đầu. Nhiều điểm đến còn mang tính tự phát, hạ tầng du lịch và các dịch vụ hỗ trợ chưa thật sự hoàn thiện, trong khi cộng đồng làm du lịch còn thiếu kỹ năng và kinh nghiệm. Chính điều đó đòi hỏi sự chung tay mạnh mẽ hơn từ các cơ quan quản lý, hiệp hội và doanh nghiệp để những giá trị di sản của tỉnh thật sự trở thành sản phẩm du lịch có sức sống.

Với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tây Ninh đã có nhiều bước đi cụ thể trong việc phát triển du lịch cộng đồng gắn với di sản. Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Tấn Quốc cho biết, Tây Ninh có kho tàng di sản phong phú nhưng để những giá trị đó trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn thì cần đồng bộ nhiều yếu tố: hạ tầng, kỹ năng cộng đồng và sự liên kết giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Thời gian qua, Sở triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm từng bước xây dựng và phát triển du lịch cộng đồng. Trong đó, việc phát triển các sản phẩm du lịch nông thôn gắn với chương trình OCOP được chú trọng. Từ đó, tạo nên những sản phẩm đặc trưng của địa phương, vừa phục vụ nhu cầu trải nghiệm, vừa mở ra cơ hội việc làm cho người dân. Bên cạnh đó, Sở cũng tổ chức các chuyến khảo sát, kết nối doanh nghiệp lữ hành với những làng nghề, di tích, cơ sở sản xuất đặc sản để hình thành các tour thu hút du khách đến tham quan, trải nghiệm và cảm nhận rõ hơn đời sống văn hóa của người dân bản địa,...

Hiệp hội Du lịch Tây Ninh đóng vai trò quan trọng, là “cầu nối” giữa doanh nghiệp, cộng đồng và chính quyền. Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh Ngô Trần Ngọc Quốc chia sẻ: “Hiệp hội Du lịch Tây Ninh không chỉ là tổ chức kết nối doanh nghiệp mà còn là nhịp cầu gắn kết người dân, văn hóa và du khách, để mỗi sản phẩm du lịch không chỉ có giá trị kinh tế mà còn mang theo linh hồn của đất và người Tây Ninh”. Từ định hướng đó, Hiệp hội tổ chức nhiều chương trình famtrip, tọa đàm và hội thảo tại các làng nghề, khu sinh thái để tạo cơ hội cho doanh nghiệp gặp gỡ, hợp tác cùng người dân. Nhiều yếu tố di sản đã được đưa vào sản phẩm du lịch, từ biểu diễn múa Chhay-dăm, đờn ca tài tử Nam Bộ cho đến ẩm thực chay,... Tất cả đều được khai thác một cách tôn trọng và sáng tạo.

Hiệp hội cũng chú trọng đào tạo kỹ năng làm du lịch cộng đồng cho người dân, từ thuyết minh, giao tiếp, bảo đảm an toàn thực phẩm đến chuyển đổi số trong quảng bá và kinh doanh. Cùng với đó, mô hình Mỗi làng một sản phẩm du lịch đang được hình thành, gắn kết di sản với nông nghiệp, sinh thái và ẩm thực.

Nhờ những nỗ lực đồng bộ đó, hình ảnh du lịch cộng đồng Tây Ninh từng bước được hình thành, nhận thức của người dân cũng dần thay đổi.

Định hướng cho hành trình bền vững

Lễ hội Làm Chay thu hút đông đảo du khách gần xa (Ảnh: Khánh Duy)

Di sản văn hóa tỉnh ta vốn rất phong phú, lại có tiềm năng lớn về phát triển du lịch. Theo chủ trương, định hướng chung của tỉnh, du lịch sẽ trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Chính vì vậy, phát triển du lịch cộng đồng trên nền tảng giữ gìn, phát triển di sản văn hóa là một hướng đi đúng đắn khi du lịch cộng đồng đang là xu thế. Việc phát triển du lịch gắn với phát triển di sản không những đem lại lợi ích kinh tế, xã hội mà còn giúp khai thác, phát huy, giới thiệu và góp phần bảo tồn, lưu giữ các tài nguyên tự nhiên và văn hóa của cộng đồng địa phương, dân tộc.

Tuy nhiên, muốn làm được điều đó, cần có sự phối hợp, liên kết với các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp du lịch nhằm thu hút đầu tư, kêu gọi xã hội hóa và khuyến khích cộng đồng địa phương đầu tư phát triển du lịch cộng đồng. Từ đó, chung tay xây dựng các sản phẩm du lịch cộng đồng theo hướng hoàn thiện: về hạ tầng dịch vụ, nâng cao năng lực phục vụ,... Bên cạnh đó, các hoạt động truyền thông, quảng bá, xúc tiến du lịch, xây dựng, truyền thông quảng bá, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, thương hiệu của du lịch cộng đồng ở địa phương cũng cần được quan tâm.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Tấn Quốc khẳng định: “Di sản văn hóa của cộng đồng địa phương là nền tảng tiền đề để phát triển du lịch cộng đồng; du lịch cộng đồng là động lực để di sản được phát huy giá trị. Vì vậy, cần có sự chung tay, mỗi người dân là một “đại sứ văn hóa”, mỗi doanh nghiệp là một “người bạn đồng hành”, cùng với Nhà nước phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị di sản tại địa phương”.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh Ngô Trần Ngọc Quốc, phát triển du lịch cộng đồng gắn với di sản vừa là nhiệm vụ kinh tế, vừa là sứ mệnh văn hóa. Chính vì vậy, Hiệp hội đã xác định 3 nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới là: phát triển du lịch cộng đồng theo mô hình “sống cùng di sản”; xây dựng Tây Ninh trở thành “điểm đến xanh và tâm linh hàng đầu Nam Bộ” và đưa yếu tố văn hóa bản địa, làng nghề, ẩm thực chay và nông nghiệp hữu cơ trở thành “chất liệu đặc trưng” trong mọi sản phẩm du lịch.

Với sự quyết tâm, nỗ lực và chung tay của người dân, doanh nghiệp, chính quyền, du lịch cộng đồng của tỉnh khẳng định được vị trí của mình trong lòng du khách địa phương, trong và ngoài nước là chuyện của một tương lai không hề xa./.

Mộc Châu - Huỳnh Hương