Luật Quản lý thuế (sửa đổi): Minh bạch hóa quản lý song cần có cơ chế linh hoạt

Một trong những định hướng lớn tại dự thảo luật là xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất vào năm 2026, chuyển sang cơ chế tự khai - tự nộp. (Ảnh: Vietnam+)

Theo kế hoạch, Dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi) sẽ được Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10. Bên cạnh những điểm tiến bộ, cộng đồng doanh nghiệp cũng có những băn khoăn về một số quy định trong dự thảo luật, như thời hạn khai bổ sung, cơ chế tính thuế cho hộ kinh doanh và các quy định liên quan đến thực tiễn vận hành.

Hiện đại hóa quản lý thuế

Thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 64/2025/QH15, Nghị quyết số 92/2025/UBTVQH15 ngày 1/8/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh Chương trình lập pháp năm 2025 “Bổ sung vào Chương trình lập pháp năm 2025 trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 đối với dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi),” trên cơ sở tổng hợp ý kiến của các bộ ngành, ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi).

Dự thảo luật cũng hướng tới hoàn thiện khung pháp lý cho các mô hình kinh tế mới, như thương mại điện tử, kinh tế số, tài sản ảo…. (Ảnh minh họa)

Dự thảo Luật được xây dựng trên quan điểm chuyển từ tư duy "quản lý" sang "phục vụ," lấy người nộp thuế làm trung tâm. Trọng tâm của lần sửa đổi này là tái thiết kế quy trình quản lý dựa trên nền tảng điện tử, ứng dụng dữ liệu lớn (Big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) để quản lý rủi ro, phân loại người nộp thuế và tự động hóa các khâu từ kê khai, nộp thuế đến hoàn thuế.

Một trong những định hướng lớn là xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất vào năm 2026, chuyển sang cơ chế tự khai - tự nộp. Bên cạnh đó, dự thảo cũng hướng tới hoàn thiện khung pháp lý cho các mô hình kinh tế mới (như thương mại điện tử, kinh tế số, tài sản ảo…) nhằm chống thất thu ngân sách và đảm bảo sự công bằng giữa các loại hình kinh doanh.

Doanh nghiệp lo mất quyền tự sửa sai

Một trong những nội dung được chú ý trong dự thảo là đề xuất rút ngắn thời hạn được phép khai bổ sung hồ sơ thuế từ 10 năm xuống còn 5 năm. Theo lý giải của các nhà làm luật, thay đổi này nhằm đồng bộ với thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính về thuế (5 năm), giảm gánh nặng lưu trữ hồ sơ và tiệm cận với thông lệ quốc tế khi nhiều nước trong khu vực và OECD áp dụng khung thời gian từ 3-5 năm.

Tuy nhiên, dưới góc độ doanh nghiệp, quy định này tiềm ẩn nhiều bất cập. Dẫn chứng từ thực tế, bà Lê Thị Yến, Giám đốc Công ty Tư vấn thuế Hà Nội cho rằng việc rút ngắn thời hạn sẽ gây khó khăn lớn, đặc biệt với các doanh nghiệp có chu kỳ đầu tư dài hạn.

Bà Yến phân tích: "Nhiều dự án bất động sản, năng lượng tái tạo hay xây dựng hạ tầng có vòng đời kéo dài 7-10 năm. Các sai sót liên quan đến chi phí đầu tư, ưu đãi thuế thường chỉ được phát hiện khi dự án hoàn thành và quyết toán. Nếu giới hạn 5 năm, doanh nghiệp sẽ mất quyền tự điều chỉnh, tự sửa sai."

Một điểm bất hợp lý khác được chỉ ra là trong khi thời hạn khai bổ sung bị rút ngắn, thời hạn truy thu thuế của cơ quan thuế vẫn được giữ nguyên là 10 năm, điều này sẽ tạo ra sự thiếu công bằng. Theo bà Yến, nếu sau 5 năm, doanh nghiệp tự phát hiện khai thiếu chi phí hợp lệ hoặc thuế giá trị gia tăng (VAT) đầu vào sẽ mất quyền khấu trừ, gây thiệt hại tài chính. Nhưng nếu cơ quan Thuế phát hiện doanh nghiệp khai thiếu thuế phải nộp, họ vẫn có quyền truy thu trong 10 năm. Như vậy, doanh nghiệp sẽ rơi vào thế bị động, đối mặt rủi ro bị xử phạt nặng hơn thay vì được khuyến khích tự nguyện tuân thủ.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia đề xuất một phương án linh hoạt hơn, cụ thể là cho phép áp dụng thời hạn 5 năm cho các hoạt động kinh doanh thông thường và duy trì 10 năm cho các trường hợp đặc thù như dự án đầu tư dài hạn, hoặc các trường hợp sai sót do thay đổi chính sách pháp luật.

Gỡ vướng những quy định "sát sườn"

Bên cạnh thời hạn khai bổ sung, các ý kiến cho rằng một số quy định khác trong dự thảo cũng cần được xem xét lại để phù hợp hơn với thực tiễn. Vấn đề hoàn thuế giá trị gia tăng tại các cửa hàng miễn thuế (duty-free) trong sân bay quốc tế là một ví dụ. Dự thảo đưa ra điều kiện thanh toán không dùng tiền mặt với các hóa đơn từ 5 triệu đồng trở lên để được hoàn thuế.

Theo bà Lê Thị Yến, quy định này không khả thi và có thể làm giảm sức hút chi tiêu của khách du lịch.

"Khách quốc tế thường có xu hướng dùng hết tiền mặt trước khi rời Việt Nam. Việc bắt buộc thanh toán qua thẻ sẽ gây bất tiện, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu của các cửa hàng và gián tiếp làm giảm nguồn thu cho ngân sách. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy cần có cơ chế linh hoạt, chấp nhận cả tiền mặt để khuyến khích du lịch mua sắm," bà Yến kiến nghị.

Đối với chủ trương chuyển đổi hộ kinh doanh sang cơ chế tự kê khai thuế, dù được đánh giá là tiến bộ, nhưng vẫn còn nhiều băn khoăn về tính khả thi. Thách thức lớn nhất là việc xác định "chi phí được trừ." Ngay cả doanh nghiệp có hệ thống kế toán bài bản cũng thường gặp tranh chấp với cơ quan thuế về vấn đề này.

Các hộ kinh doanh với trình độ ghi chép sổ sách còn hạn chế sẽ gặp rủi ro bị loại trừ chi phí và dẫn đến nộp thuế cao hơn thực tế là rất lớn. Do đó, cần có hướng dẫn chi tiết và các mẫu sổ sách kế toán đơn giản, dễ áp dụng dành riêng cho đối tượng này.

Từ góc độ của một tập đoàn lớn, đại diện Viettel cũng đóng góp nhiều ý kiến thực tiễn. Chẳng hạn, cần có quy định linh hoạt hơn về gia hạn nộp hồ sơ khai thuế trong các trường hợp bất khả kháng đặc biệt (như dịch bệnh, thiên tai trên diện rộng), vì thời gian gia hạn 30-60 ngày có thể là không đủ. Ngoài ra, Viettel cũng đề xuất làm rõ quyền được khai bổ sung sau khi đã có kết luận thanh tra, kiểm tra, nếu như có một kết luận thanh tra khác ở kỳ sau làm ảnh hưởng đến số liệu của kỳ trước – một tình huống không hiếm gặp trong thực tế.

Tương tự, đại diện Công ty Panasonic Việt Nam chỉ ra bất cập trong quy định thời hạn nộp hồ sơ quyết toán thuế là 45 ngày kể từ khi chấm dứt hợp đồng với nhà thầu nước ngoài. Quy định này làm tăng gánh nặng thủ tục hành chính, đặc biệt với các doanh nghiệp có hàng trăm, hàng ngàn hợp đồng nhỏ lẻ với đối tác nước ngoài trong một năm.

Nhìn chung cộng đồng doanh nghiệp đánh giá Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) là một bước tiến quan trọng, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc cải cách và hiện đại hóa. Tuy nhiên, các ý kiến cũng cho rằng để luật thực sự đi vào cuộc sống, tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi và minh bạch, dự thảo luật cần có sự cân bằng giữa yêu cầu quản lý của Nhà nước và tính khả thi trong thực tiễn của doanh nghiệp./.

Theo Vietnamplus

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/luat-quan-ly-thue-sua-doi-minh-bach-hoa-quan-ly-song-can-co-co-che-linh-hoat-post1074013.vnp