Chủ động phòng, chống thiên tai trong mùa mưa bão

Các địa phương chủ động nạo vét kênh, mương giúp thoát nước, chống ngập úng trong mùa mưa

Nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu

Long An nằm trong vùng chuyển tiếp giữa Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long với địa hình thấp, hệ thống sông ngòi chằng chịt, là địa phương chịu tác động thường xuyên của các loại hình thiên tai như triều cường, mưa lớn, ngập úng, giông lốc, sạt lở, lũ lụt và xâm nhập mặn. Những năm gần đây, biến đổi khí hậu làm các hiện tượng này xuất hiện với cường độ cao hơn, tần suất dày hơn và tính bất thường tăng rõ rệt.

Theo báo cáo từ Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh, trong năm 2024, toàn tỉnh ghi nhận hàng chục vụ giông lốc, làm sập 3 căn nhà, tốc mái hoàn toàn 34 căn nhà. Cùng với đó, có 16 vụ sụt lún, sạt lở bờ sông nghiêm trọng xảy ra tại các huyện: Cần Giuộc, Cần Đước, Tân Thạnh, Thủ Thừa, Châu Thành, thị xã Kiến Tường và TP.Tân An với tổng chiều dài khoảng 3.778m. Ngoài ra, nước lũ kết hợp với mưa tại chỗ và triều cường dâng cao đã gây ngập úng, thiệt hại mất trắng hoàn toàn 452,3ha lúa và rau màu.

Theo dự báo của Đài Khí tượng Thủy văn Nam Bộ, tổng lượng mưa tháng 5 cao hơn trung bình nhiều năm từ 10 20% và số ngày mưa khoảng 15 20 ngày. Trong đó, điều người dân cần quan tâm là diễn biến những cơn mưa đầu mùa sẽ diễn ra nhanh, cường độ mạnh, lượng mưa lớn. Vì thông thường đầu mùa mưa thường có sự tranh chấp giữa các khối không khí có bản chất đối lập nhau, từ đó tạo nên bất ổn định lớn. Những cơn mưa đầu mùa thường là mưa to kèm giông, sét, gió giật mạnh.

Ngành chức năng phối hợp địa phương cắt tỉa cây xanh trước mùa mưa bão

Ghi nhận trên địa bàn tỉnh, từ đầu tháng 5 đến nay, mưa lớn kèm theo giông, gió giật mạnh và sét cũng thường xuyên xuất hiện tại nhiều địa phương trong tỉnh, trong đó, mưa thường xuất hiện vào đầu và cuối buổi chiều. Trước tình hình thời tiết giao mùa như hiện nay, cơ quan chuyên môn của tỉnh đã đưa ra nhiều khuyến cáo để ngành chức năng tại các địa phương và người dân trong tỉnh chủ động phòng ngừa.

Theo Giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh - Nguyễn Quang Ngọc, ngành chức năng và người dân cần chủ động kiểm tra đường dây điện nông thôn và dây điện gần nhà, khi phát hiện những dấu hiệu không bảo đảm an toàn thì nhanh chóng khắc phục; đồng thời, sớm chặt, tỉa cành cây to gần trường học, chợ, đường và quanh nhà dân nhằm đề phòng có gió giật mạnh làm đổ ngã, gây nhiều hệ lụy.

Bên cạnh đó, khi mưa có kèm theo giông, sấm, sét thì người dân phải tìm nơi trú ẩn an toàn. Trường hợp đang làm việc trên đồng ruộng mà có giông, sấm, sét thì không nên sử dụng các vật dụng bằng sắt như cuốc, xẻng và các vật dẫn điện. Mặt khác, không trú ẩn dưới gốc trụ điện, gốc cây lớn, gầm cầu, máy cắt, máy cày,...

Ngay từ đầu năm, UBND tỉnh ban hành kế hoạch về công tác PCTT&TKCN năm 2025 với nhiều điểm nhấn mới: Tăng cường phân cấp quản lý, nâng cao năng lực điều hành tại cơ sở, siết chặt kỷ luật ứng phó; đồng thời, thúc đẩy chuyển đổi số trong công tác theo dõi, giám sát thiên tai. Cụ thể, kế hoạch xác định 9 nhóm giải pháp trọng tâm bao gồm: Kiện toàn bộ máy chỉ đạo - điều hành; cập nhật phương án PCTT theo cấp độ rủi ro; nâng cấp công trình thủy lợi - thoát nước; dự báo - cảnh báo sớm; tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng;  xây dựng lực lượng xung kích PCTT tại cơ sở; tập huấn - diễn tập định kỳ; củng cố hệ thống thông tin liên lạc và đẩy mạnh hợp tác quốc tế về quản lý rủi ro thiên tai.

Người dân cần đề phòng sạt lở bờ sông trong mùa mưa bão

Đến nay, toàn tỉnh đã hoàn chỉnh phương án PCTT&TKCN cấp huyện, xã, với kịch bản chi tiết cho từng loại hình thiên tai chủ yếu. Các địa phương: Cần Giuộc, Thủ Thừa, Châu Thành và Tân Trụ đã tổ chức rà soát, cập nhật danh sách các hộ dân sinh sống ven sông, kênh, rạch có nguy cơ sạt lở, lên phương án sơ tán gần 3.500 hộ trong trường hợp khẩn cấp.

Nâng cao nhận thức cộng đồng

Một trong những điểm nổi bật trong công tác PCTT của tỉnh là việc thành lập và duy trì gần 1.800 đội xung kích PCTT cấp xã, với trên 14.000 thành viên được huấn luyện cơ bản về sơ tán dân, cứu hộ, cứu nạn, chữa cháy,  ứng phó lũ quét, sạt lở và hỗ trợ nhân đạo. Các đội xung kích tại các xã vùng sâu như xã Hưng Điền B (huyện Tân Hưng), xã Vĩnh Thuận (huyện Vĩnh Hưng) hay xã Thạnh Phước (huyện Thạnh Hóa) còn được trang bị ghe máy, phao cứu sinh, loa di động và các thiết bị cơ động nhằm bảo đảm ứng cứu nhanh trong điều kiện địa hình phức tạp.

Diễn tập chằng chống nhà cửa khi có bão (ảnh tư liệu)

Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Thạnh Hóa - Nguyễn Kinh Kha cho biết: “Chúng tôi xem diễn tập là một hình thức huấn luyện thực chiến quan trọng. Người dân được tham gia diễn tập sẽ biết cách xử lý tình huống khi có thiên tai xảy ra, biết đường thoát, điểm sơ tán”.

Đột phá trong công tác PCTT của tỉnh là chuyển từ “bị động đối phó” sang “chủ động phòng ngừa” thông qua nâng cao năng lực cộng đồng. Các chiến dịch truyền thông, giáo dục về thiên tai được triển khai mạnh mẽ qua trường học, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân. Trong 2 năm qua, tỉnh đã phát hành hơn 120.000 tờ rơi, 3.500 poster, tổ chức hơn 300 buổi truyền thông cộng đồng về các kỹ năng ứng phó thiên tai cho người dân nông thôn, nhất là phụ nữ và trẻ em.

Song song đó, Long An cũng là tỉnh đi đầu trong ứng dụng công nghệ số vào công tác PCTT. Hệ thống cảnh báo mưa lớn, triều cường, lốc xoáy qua điện thoại di động được Trung tâm Công nghệ thông tin và truyền thông thuộc Sở Thông tin và Truyền thông (nay là Sở Khoa học và Công nghệ) phối hợp Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh triển khai từ năm 2023 và đang mở rộng đến toàn dân.

Diễn tập sơ cứu người khi thiên tai xảy ra

Bản đồ số theo dõi sạt lở, lũ quét cũng được cập nhật liên tục trên Cổng thông tin điện tử tỉnh và ứng dụng Long An Số. Đến nay, có hơn 85% xã, phường được tích hợp dữ liệu địa hình, thoát nước, dân cư và hạ tầng để phục vụ chỉ đạo PCTT thông minh.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, Phó Trưởng ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh - Đỗ Hữu Phương nhấn mạnh: “Tỉnh ủy và UBND tỉnh chỉ đạo rất rõ về việc không được bị động, bất ngờ trước thiên tai. Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh yêu cầu các địa phương thực hiện nghiêm phương châm “4 tại chỗ” và “3 sẵn sàng”. Thiên tai không thể ngăn chặn hoàn toàn nhưng có thể giảm thiểu thiệt hại nếu chúng ta chủ động ứng phó, có kế hoạch khoa học và có sự đoàn kết, đồng lòng từ người dân”.

Năm 2025, tỉnh tiếp tục đầu tư, nâng cấp các công trình thủy lợi, tiêu thoát nước và gia cố đê bao trọng yếu. Bên cạnh các công trình “cứng”, tỉnh cũng đẩy mạnh giải pháp “mềm” như trồng cây chắn gió ven kênh, rạch, xây dựng các hồ điều tiết nhỏ trong khu dân cư và khu công nghiệp.

Với tầm nhìn dài hạn, chiến lược bài bản và sự đồng lòng của toàn xã hội, tỉnh đang xây dựng một hệ thống PCTT chủ động, đa tầng, gắn kết giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Dù vẫn còn những khó khăn về nguồn lực, hạ tầng nhưng sự vào cuộc toàn diện từ chính quyền các cấp đến cộng đồng chính là “lá chắn” vững chắc nhất trong mùa mưa bão.

Thiên tai là điều không thể tránh nhưng thiệt hại do thiên tai thì hoàn toàn có thể giảm nếu chúng ta chuẩn bị sớm, hành động quyết liệt và đồng lòng từ chính quyền đến người dân. PCTT không chỉ là nhiệm vụ của ngành chức năng mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng./.

Bùi Tùng