Chuyển đổi cây trồng, thích ứng với biến đổi khí hậu

Nông dân bị tổn thất

Theo báo cáo của ngành nông nghiệp, hàng năm, tỉnh có hàng ngàn hécta cây trồng bị mất mùa, dịch bệnh do ảnh hưởng của mưa trái mùa, điều kiện thời tiết thay đổi bất thường, hạn, mặn. Năm 2016, trên địa bàn tỉnh xảy ra các loại thiên tai như xâm nhập mặn, hạn/nắng nóng, ngập úng, triều cường và giông lốc, gây thiệt hại trong sản xuất và tài sản của người dân. Ước thiệt hại trên 314,5 tỉ đồng. Đầu năm 2020, trên địa bàn tỉnh xảy ra hạn, mặn, gây ảnh hưởng trên 24.000ha lúa. Nhiều loại cây trồng như thanh long, chanh,... cũng đang gặp cảnh mất mùa, dịch bệnh tấn công do thời tiết biến đổi bất thường.

Nông dân chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng thích ứng biến đổi khí hậu

Ông Lê Văn Triệu, ngụ xã Nhị Thành, huyện Thủ Thừa, chia sẻ: “Sau khi thu hoạch lúa Thu Đông 2019, tôi gieo sạ vụ Đông Xuân 2019-2020 trên phần đất gần 1ha. Tuy nhiên, chỉ sau vài ngày gieo sạ, tôi nhận được thông báo của cơ quan chức năng là năm nay hạn, mặn đến sớm và khuyến cáo không nên gieo sạ vì nguy cơ thiếu nước sản xuất rất cao. Do lỡ xuống giống nên tôi cố gắng chăm sóc, có lúc phải bơm 4 chặng mới đưa được nước vào ruộng nhưng vẫn không cứu vãn được. Hiện tại, lúa đang giai đoạn làm đòng nhưng thiếu nước nên không làm hạt được, bao nhiêu công sức, vốn đầu tư hơn 2 tháng nay coi như mất trắng”.

Cũng như ông Triệu, anh Nguyễn Thanh Huy, ngụ cùng địa phương, cho biết: “Năm 2016, toàn bộ 0,5ha lúa Đông Xuân của gia đình bị thiệt hại trên 70% do hạn, mặn. Năm nay, hạn, mặn quay lại nên sản xuất gặp nhiều khó khăn. Dự tính, thời gian tới, tôi sẽ chuyển sang cây trồng khác để phù hợp điều kiện thời tiết”.

Tại huyện Tân Trụ, hạn, mặn cũng ảnh hưởng đến sản xuất của người dân. Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) huyện - Đoàn Văn Hoàng thông tin: Theo thống kê của phòng, những ngày đầu tháng 3-2020, toàn huyện có hơn 3.500ha lúa bị ảnh hưởng do thiếu nước, trong đó có 350ha mất trắng, gần 2.000ha thiệt hại trên 70% và hơn 1.200ha bị thiệt hại trên 30%. Các xã bị thiệt hại nhiều nhất là Đức Tân, Nhựt Ninh và Tân Phước Tây.

Anh Mai Tuấn Duy, ngụ xã Nhựt Ninh, nói: “Do ảnh hưởng điều kiện thời tiết, hạn, mặn nên vụ lúa năm nay, nông dân xem như mất trắng. Rất nhiều diện tích, nông dân chỉ thu hoạch được 30-50%, có những diện tích hầu như bỏ hoàn toàn. Tôi mong vụ mùa sắp tới, ngành chức năng có giải pháp để sản xuất hiệu quả hơn”.

Nông dân chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng thích ứng biến đổi khí hậu

Trước tình hình hạn, mặn, vụ Hè Thu 2020, Chi cục Trồng trọt, Bảo vệ thực vật và Quản lý chất lượng nông sản tỉnh đưa ra khuyến cáo: Vùng bị nhiễm mặn trên 3‰ tuyệt đối không xuống giống. Vùng bị nhiễm mặn dưới 3‰ có thể xuống giống và phải áp dụng một số biện pháp kỹ thuật: Sử dụng các giống ngắn ngày chịu mặn như OM5451, OM2517, OM6976, OM6162, OM9921, GKG1, OM6677; cày phơi đất, khi có nguồn nước ngọt tranh thủ rửa mặn; tăng cường bón phân hữu cơ và bón vùi vôi khi làm đất, lượng 500-1.000kg vôi bột/ha; sử dụng các dạng phân urê chậm tan để chống thất thoát đạm; tăng cường bón bổ sung phân Sulphate Kali (K2SO4) trong giai đoạn đầu; tranh thủ nguồn nước ngọt để tưới đủ nước cho 3 lần bón phân và thời kỳ trổ, khi có nước ngọt tranh thủ rửa mặn liên tục nhiều lần. Trường hợp không thể có nguồn nước ngọt, có thể sử dụng nguồn nước bị nhiễm mặn nhẹ (dưới 2‰ đối với giai đoạn lúa đẻ nhánh; dưới 1‰ với các giai đoạn mạ, lúa làm đòng và trổ).

Chủ động ứng phó bằng nhiều giải pháp đồng bộ

Trước những tác động của BĐKH, Bộ NN&PTNT đã xây dựng nhiều chính sách hỗ trợ nông dân chuyển đổi cây trồng trên đất lúa. Ðặc biệt, việc nghiên cứu phát triển và chuyển giao các giống cây trồng mới (lúa, thanh long, chanh,...) có năng suất, chất lượng cao thích nghi điều kiện canh tác (chịu mặn, chịu hạn, chịu phèn), chế độ canh tác (ngập lụt, hạn) phục vụ sản xuất hàng hóa theo mô hình canh tác nông nghiệp thông minh với khí hậu (CSA) được chú trọng để duy trì được năng suất cây trồng. Bên cạnh đó, tập trung triển khai nhân rộng các mô hình, biện pháp canh tác tiên tiến như thực hành nông nghiệp tốt (VietGAP), quản lý cây trồng tổng hợp (ICM), kỹ thuật canh tác “3 giảm, 3 tăng” (3G3T), kỹ thuật canh tác “1 phải, 5 giảm” (1P5G), quản lý dịch bệnh tổng hợp (IPM), hệ thống canh tác lúa cải tiến (SRI), làm đất tối thiểu, che phủ bằng thảm thực vật, hình thành các chuỗi liên kết nông sản bền vững,...

Với điều kiện tự nhiên phù hợp với nhiều giống cây trồng nông nghiệp có giá trị kinh tế cao, những năm qua, Long An luôn xác định đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi có hiệu quả, chuyển những diện tích cây trồng kém hiệu quả sang các loại cây có giá trị kinh tế cao hơn. Năm 2019, tỉnh đã chuyển 2.500ha đất trồng lúa sang các cây trồng khác: Thanh long 670ha, chanh 150ha, mít 383ha, dừa 365ha, bưởi 80ha, sầu riêng 40ha,...; chuyển sang nuôi và ươm giống thủy sản khoảng 1.100ha. Đồng thời, ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, góp phần ứng phó BĐKH.

Anh Lý Thành Tài, ngụ xã Long Sơn, huyện Cần Đước, đã mạnh dạn chuyển 2.500m² đất nông nghiệp bị nhiễm phèn, thường xuyên bị ngập nước, trồng lúa không hiệu quả sang trồng bưởi da xanh. Theo anh Tài, mỗi năm, một cây bưởi cho khoảng 20 trái, thu nhập khoảng 1 triệu đồng, cao gấp nhiều lần so với trồng lúa. Còn anh Võ Hoàng Trọng, ngụ cùng địa phương, quyết định đầu tư sản xuất dưa lưới theo hướng công nghệ cao trên 6.000m² đất để ứng phó BĐKH. Anh bố trí 3 nhà lưới, mỗi nhà khoảng 1.000-1.200m2. Đặc biệt, anh đang hướng tới xây dựng mô hình và sản xuất theo chuỗi giá trị, đăng ký thương hiệu và dán tem truy xuất nguồn gốc. Đây là hướng đi phù hợp với xu thế sản xuất nông nghiệp sạch hiện nay nhằm cung cấp cho người tiêu dùng sản phẩm an toàn, chất lượng cao và tăng hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Đợt dưa đầu tiên, anh trồng 3.000 cây, sau 3 tháng thu hoạch trên 3 tấn, bán với giá 65.000 đồng/kg, mang lại hiệu quả khá tốt.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT - Nguyễn Chí Thiện cho biết: “Thực tế cho thấy, các giải pháp của ngành nông nghiệp đang được triển khai hiệu quả và có tính đồng bộ. Tuy nhiên, thời gian tới, ngành nông nghiệp tiếp tục tính toán tái cơ cấu sản xuất trồng trọt theo hướng chiến lược lâu dài ứng phó với BĐKH, đó là các hiện tượng: Mất đất, nhiễm mặn, thời tiết cực đoan và các đe dọa bất lợi của ngành sản xuất trong tương lai. Ngoài ra, việc áp dụng khoa học và công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn kết hợp với quy hoạch tổng thể vùng sản xuất cũng là những giải pháp nhằm phát triển bền vững cho nền nông nghiệp trước thách thức của BĐKH”.

“Giải pháp trọng tâm nhất hiện nay là phải quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp và chuyển đổi cây trồng phù hợp: Tăng tỷ lệ giống ngắn ngày; sử dụng các loại giống bản địa đã phục tráng; sử dụng giống bản địa làm gốc ghép, giống lai có khả năng chống chịu sâu, bệnh và điều kiện bất thuận (hạn, mặn, đổ ngã…); ứng dụng công nghệ sinh học để nâng cao chất lượng, chọn tạo giống đáp ứng yêu cầu. Ngoài ra, sản xuất nông nghiệp phải thực hiện đồng bộ các giải pháp về sử dụng nước tưới, phân bón, luân canh, xen canh, che phủ đất, hạn chế dòng chảy, quản lý dịch hại và ứng dụng công nghệ cao” - ông Thiện nói thêm./.

Huỳnh Phong