Độc lạ nghề bắt và nuôi rết

Từ săn rết...

Ông Lê Minh Kha (ngụ xã Tân Phú, tỉnh Tây Ninh), có hơn mười năm gắn bó nghề bắt rết, kể: Hơn mười năm trước, có người anh làm nghề mua bán rắn, rết, thấy trên địa bàn có nhiều loài này nên bày cách làm và kêu ông đi bắt về bán. Đang lúc nông nhàn, ông Kha mua sắm đồ nghề gồm dụng cụ gắp bằng kim loại, thùng nhựa đựng nước đá, ủng nhựa, đèn pin đội đầu rồi bắt đầu với nghề.

Ông Kha bắt rết ở vườn cao su

Hằng ngày, ông tìm đến các vườn cao su ở địa phương để săn bắt rết. Mùa khô, loài động vật này ở trong hang dưới mặt đất, ông phải dùng cuốc xới lớp đất, lá mục lên. Thấy bị động, rết rời nơi trú ngụ, bò lên mặt đất, ông liền dùng dụng cụ gắp chúng bỏ vào thùng nước đá.

Vào mùa mưa, việc bắt rết dễ hơn. Khi nước ngập mặt đất, chúng không còn nơi trú ngụ nên thường bò lên ẩn náu trong những đám lá cây trong vườn hoặc “núp” dưới máng hứng mủ cao su. Nắm được đặc điểm này, ông Kha thường tìm đến những vườn cao su, vườn nhãn, bãi ủ nấm rơi để bắt.

Trong vườn cao su, ông Kha thường bắt được những con rết khá lớn

Quá trình làm việc, người đàn ông này có sáng kiến dùng dụng cụ cào lá, cành nhánh khô lại thành những ụ nhỏ và dùng bao nylon đậy lên để tạo nơi trú ngụ cho rết. Mỗi tuần một lần, ông đến những ụ lá này để thu hoạch. Nhờ vậy, có thời điểm mỗi ngày ông bắt được từ 1-2kg rết.

Lúc cao điểm, ông bán cho đại lý thu mua với giá từ 700.000 - 800.000 đồng/kg loại lớn và từ 350.000 - 400.000 đồng/kg loại nhỏ. Sau khi trừ chi phí, trung bình mỗi ngày, ông có thể có thu nhập hơn một triệu đồng. 

Thế nhưng, những năm gần đây, rết trên địa bàn ngày càng ít, ông Kha phải sang tỉnh Bình Phước (nay là tỉnh Đồng Nai) để hành nghề. “Có khi 6 giờ sáng tôi đi, đến trưa hoặc chiều mới trở về. Cũng có lúc phải rong ruổi 3 – 4 ngày ở tỉnh khác mới về nhà một lần” - ông Kha kể.

Nhận thấy rết ngoài tự nhiên ngày càng ít, ông cũng từng tìm cách nuôi chúng nhưng không thành công. “Lúc đó, tôi nuôi 12 con rết lớn trong chuồng để chúng sinh sản. Một tháng sau, giở chuồng ra xem, thấy chỉ còn 2 con. Nhìn kỹ, mới phát hiện chúng cắn nhau đến chết rồi ăn thịt đồng loại. Từ đó đến nay, tôi không nuôi rết nữa” - ông Kha nói.

...Đến nuôi rết tại nhà

Ông Võ Long Hải (ngụ ấp Cây Nính, xã Phước Thạnh, tỉnh Tây Ninh), người hiếm hoi nuôi và kinh doanh thành công loài động vật này, kể: 13 năm trước, ông kiếm sống bằng nghề ra đồng bắt cào cào, châu chấu bán cho đại lý thu mua ở TP. HCM để làm thức ăn cho cá kiểng.

Trong quá trình buôn bán, có thương lái đặt mua loài động vật này với số lượng lớn để bán sang Trung Quốc. Thấy có thị trường tiêu thụ mạnh, giá thu mua lại khá cao, ông Hải và nhiều người dân trong ấp bắt đầu nghề bắt rết.

Ông Hải lựa những con rết nhỏ để lại nuôi 

Rết được ông Hải nuôi trong chai nhựa, sinh trưởng tốt

Ông Hải thăm nom đàn rết nuôi tại gia đình

Sau đó, ông Hải mở đại lý thu mua rết để bán lại cho thương lái. Ông đầu tư một số tủ lạnh công nghiệp, lò sấy và thuê nhân công thực hiện các công đoạn chế biến thành phẩm.

Công việc của nhân công là dùng kim ghim rết xuống máng gỗ, giữ cho thẳng và đưa vào lò sấy. Rết được sấy khô, nhân công phân loại theo kích cỡ, dùng dây thun bó lại, chờ chuyển đi TP. HCM bán cho thương lái. “Trung bình mỗi tháng, tôi bán ra hơn một tấn rết sấy khô như thế” -  ông Hải cho biết.

Theo ông Hải, hơn 10 năm trước, ở địa phương có khoảng 40 người chuyên làm nghề này. "Đội quân" săn rết hoạt động khắp nơi trong tỉnh và mở rộng sang địa bàn các tỉnh Bình Dương (cũ), Bình Phước (cũ), thậm chí lên đến các tỉnh Tây nguyên.

Hai năm gần đây, giá thu mua rết không còn cao, nhiều người đã bỏ nghề. Hiện tại, ở xã chỉ còn 2 người kiếm sống bằng nghề này.

Nhân công ghim kim giữ cho thân rết luôn thẳng

Quá trình thu mua, thấy có nhiều con rết còn nhỏ, bán không được bao nhiêu tiền, ông Hải nảy ra ý định nuôi cho lớn. Ông Hải cắt miệng chai nhựa, để một nhúm xơ dừa vào làm giá thể rồi thả rết vào nuôi. Vì loài động vật khá hung dữ, ăn tạp nên mỗi chai nhựa ông chỉ nuôi một cá thể. Mỗi tuần, ông cho vào chai nhựa 2 con dế làm mồi và phun nước giữ ẩm.

Rết đã ghim kim, chờ đưa vào lò sấy khô

Khi rết lớn, ông chuyển chúng qua chai nhựa có kích thước lớn hơn, đến khi trưởng thành thì “xuất chuồng”. Rết được ông bán cho người nuôi chim cá cảnh, làm mồi câu cá hoặc sấy khô bán cho thương lái.

“Hiện, tôi nuôi khoảng 8 ngàn con. Tháng sau, tôi nuôi thêm 4, 5 ngàn con nữa để dành bán ra trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 3 năm sau. Sau tháng 3 là có thêm nguồn rết bắt được ngoài tự nhiên” - ông Hải cho biết thêm.

Công đoạn sấy khô rết trong lò

Không chỉ nuôi “vỗ béo”, ông Hải còn nghiên cứu nuôi sinh sản thành công loài động vật này. Ông Hải kể, vào khoảng tháng 2, tháng 3 hằng năm, rết mang trứng đầy bụng. Khi mua được những con rết như thế, ông để lại nuôi.

Sau một thời gian, mỗi con rết mẹ cho ra đời khoảng cả ngàn rết con. Ông trộn hỗn hợp lòng đỏ trứng gà với một số nguyên liệu khác làm thức ăn cho chúng. Rết con lớn hơn một chút, ông đổi sang cho ăn bằng phổi heo xắt nhỏ hoặc dế đến khi trưởng thành. “Công việc này rất cực, hơn nữa, tuổi tác đã cao nên những năm gần đây, tôi ngưng nuôi rết sinh sản, tập trung nuôi rết vỗ béo” - ông Hải chia sẻ.

Nhân công phân loại rết sau khi sấy

Việc nuôi loài động vật nguy hiểm này cũng không phải dễ. Trong quá trình nuôi, không ít lần ông bị cắn vào tay, chân. “Những lần đầu bị cắn, nọc của nó làm tôi đau điếng, sưng tấy tay, chân, phải mua thuốc uống mới chịu nổi. Sau này, tôi cũng có cách xử lý: dùng thun cột lại chỗ bị cắn rồi nặn máu ra”, ông Hải chia sẻ kinh nghiệm.

Rết hiện không có trong danh mục các loài động vật bị nghiêm cấm tiêu thụ dưới mọi hình thức ở Việt Nam. Tuy nhiên, việc săn bắt, nuôi nhốt yêu cầu những người trong nghề phải hết sức cẩn thận, không để chúng thoát ra ngoài, có thể gây hại cho môi trường xung quanh và gây nguy hiểm cho con người./. 

Đại Dương – Quốc Sơn