Lợi ích của nhân sâm với sức khỏe mọi người  

Các loại thảo dược quý dưới dạng thực phẩm bảo vệ sức khỏe đã được ứng dụng để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh khác nhau cho con người, trong đó, nhân sâm (gọi tắt là sâm) là phương thuốc thảo dược truyền thống quý giá có lịch sử hàng ngàn năm ở phương Đông và đang phát triển trên thị trường phương Tây.

Theo Đông y, sâm là một trong bốn loại thuốc quý Sâm – Nhung –  Quế – Phụ, sâm có vị đắng, không độc, tác dụng đại bổ nguyên khí, bồi bổ sức khỏe, nâng cao thể lực. Theo y học hiện đại, sâm có danh pháp khoa học là Panax ginseng Araliaceae. Trong số các loài thuộc họ nhân sâm Araliaceae thì sâm Hàn Quốc Panax Ginseng C.A. Meyer, sâm Trung Quốc Panax notoginseng và sâm Mỹ Panax quinquefolius phổ biến nhất trên thế giới. Thành phần hóa học có trên 40 loại ginsenosides được phân lập từ sâm, ngoài ra còn có polysaccharid, tinh dầu, hợp chất polyacetylen, gintonin,… Nhân sâm chứa nhiều ginsenosid Rg1 và Rb1.

Hồng sâm (Red Ginseng) chính là nhân sâm đã qua chế biến, có chất lượng cao vì có chỉ số saponin cao như Rg3, Rh1 là nguồn dinh dưỡng dồi dào. Ginsenosid Rf giúp phân biệt nhân sâm và sâm Mỹ.

Tên Panax có nghĩa là “tất cả sự chữa lành” xuất phát từ niềm tin truyền thống rằng sâm có thể chữa lành mọi bệnh tật mà con người gặp phải. Sâm là phương thuốc có giá trị cao vì những lợi ích sau:

1. Trị suy yếu chức năng gan

Chiết xuất sâm và từng loại ginsenoside đã cho thấy ích lợi trong việc duy trì chức năng gan trên người khỏe mạnh và điều chỉnh rối loạn chức năng gan như nhiễm độc gan cấp hay mãn tính, viêm gan, xơ gan, ung thư gan,…  Saponin sâm, gồm 40 loại ginsenoside, trong đó ginsenoside Rb1, Rb2, Rg1, Rd và Re,… đã được xác định cải thiện chức năng gan. Sâm có tác dụng trong điều trị nhiễm độc gan và gan nhiễm mỡ, giúp chống oxy hóa và kháng viêm. Do tác dụng chống viêm, sâm giúp tránh được tác hại của bia, rượu.

2. Ổn định chức năng tim mạch

Các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, tăng cholesterol, tăng triglycerid, đái tháo đường và tăng huyết áp là những nguyên nhân chính gây ra bệnh tim mạch.

Bệnh tim mạch (Cardiovascular Disease) CVD bắt nguồn từ rối loạn chức năng mạch máu như xơ vữa động mạch, huyết khối hoặc huyết áp cao, sau đó làm tổn hại chức năng các cơ quan, đặc biệt là tim và não dẫn đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ. CVD bao gồm nhiều loại bệnh như mạch máu ngoại biên, động mạch vành, rối loạn lipid máu và tăng huyết áp. Suy tim, vỡ cơ tim hoặc rối loạn nhịp tim là kết quả của hoại tử cơ tim sau nhồi máu. Cơ thể chúng ta theo thời gian bị lão hóa lòng mạch máu xuất hiện mảng xơ vữa, những mảng này khi tụ lại nếu làm nghẽn tắc dòng máu đi tới não sẽ gây ra đột quỵ, nghẽn tắc mạch máu tới tim gây nhồi máu cơ tim. Hiện nay có kỹ thuật MRI chẩn đoán sớm rất quan trọng, bằng cách phát hiện giai đoạn đầu của bệnh, việc trị liệu có thể được chuyển từ điều trị sang phòng ngừa.

Sâm đã chứng minh được tác dụng tốt trong chăm sóc tim mạch như cải thiện tuần hoàn, chống oxy hóa, phòng bệnh tim mạch, giúp máu lưu thông tốt và ngăn ngừa sự kết dính tiểu cầu (là nguyên nhân của bệnh tim mạch và xơ vữa động mạch).

Sâm giúp phục hồi lưu lượng máu mạch vành về mức bình thường ở những người huyết áp cao và cholesterol cao. Hiệu quả của sâm đối với các yếu tố nguy cơ tim mạch chính như tăng huyết áp, bệnh tim, tăng lipid máu, stress, oxy hóa và điều hòa ion cũng đã được chứng minh. Sâm có các hoạt động sinh hóa và dược lý có lợi cho việc kiểm soát huyết áp và cải thiện lưu thông máu thông qua sự giãn mạch. Tác dụng hạ huyết áp bằng cách ức chế các phản ứng gây bệnh trên mạch máu, bảo vệ chống lại tổn thương mô. Ngoài Ginsenoside Rf một số thành phần khác có thể ảnh hưởng nhất định đến huyết áp trên người sử dụng.

- Cải thiện tuần hoàn và chống oxy hóa: Do chứa nhiều chất chống oxy hóa mạnh, sâm ngăn chặn và ngừng quá trình tổn thương tế bào, giữ cho làn da khỏe mạnh và giảm dấu hiệu lão hóa. Các thành phần saponin trong sâm giúp thúc đẩy quá trình tái tạo máu, tăng cường oxy, giúp mạch máu lưu thông làm da căng hồng tươi sáng, làm mờ vết thâm nám, hạn chế tàn nhang,… vì vậy rất thích hợp làm đẹp da cho các chị em phụ nữ.

Điều hòa chức năng mạch máu: Sâm cải thiện sự lưu thông máu, tăng cường chức năng tim, giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch do tác động tiêu cực của yếu tố nguy cơ như mỡ trong máu.

- Điều chỉnh lipid: Bệnh nhân bị thiếu máu cơ tim cho thấy có sự cải thiện lưu lượng mạch vành sau khi điều trị bằng chiết xuất hồng sâm nhờ đặc tính chống đông máu. Sâm cũng giúp cân bằng lipid máu; đồng thời, ức chế kết tập tiểu cầu (lnguyên nhân gây ra các vấn đề tim mạch).

Ức chế kết tập tiểu cầu: Sâm có tác dụng bảo vệ đáng kể đối với huyết khối động mạch in vivo, việc sử dụng sâm có lợi cho những người có nguy cơ bị huyết khối và bệnh tim mạch. Tổng cộng có bảy loại ginsenoside là Rg6, F4, Rk3, Rh4, Rs3, Rs4 và Rs5, được phân lập từ sâm chế biến đã được đánh giá về tác dụng đối với sự kết tập tiểu cầu.

- Bảo vệ tim: Saponin từ Panax. notoginseng bảo vệ tim chống lại nhiễm độc tim. Tổng saponin, panaxadiol và panaxatriol từ nhân sâm có thể bảo vệ tế bào cơ tim khỏi thiếu máu cục bộ và tổn thương tái tưới máu.

3. Ổn định đường huyết

Bệnh đái tháo đường là do sự suy giảm bài tiết insulin và nồng độ kháng insulin ngoại vi thay đổi dẫn đến tăng đường huyết. Triệu chứng sớm là uống nhiều, khát nhiều, tiểu nhiều, nhìn mờ. Biến chứng muộn gồm bệnh mạch máu, bệnh thần kinh ngoại vi, bệnh thận và dễ nhiễm khuẩn. Tác dụng hạ đường huyết của hồng sâm được tăng lên đáng kể nhờ quá trình lên men bifidus. Cơ chế chống đái tháo đường của sâm là kích thích tuyến tụy điều hòa bài tiết insulin, hấp thu glucose, chống oxy hóa và chống viêm. Sâm giúp kiểm soát đường huyết, cải thiện tuần hoàn, tăng cường miễn dịch và tăng khả năng chống lại căng thẳng.

4. Bổ thận

Sâm làm hưng phấn hệ tuyến yên, vỏ tuyến thượng thận, giúp tăng cường khả năng sinh lý ở cả nam và nữ. Với nam giới, sâm tạo điều kiện thuận lợi cho sự cương dương và làm gia tăng số lượng cũng như chất lượng tinh trùng.

5. Tốt cho hệ thần kinh

Những hoạt chất giàu chất dinh dưỡng của sâm làm tăng sự tỉnh táo, cải thiện tâm trạng, chống stress. Người lao động trí óc, làm việc căng thẳng cần tập trung trí tuệ dùng nhân sâm thường xuyên sẽ được bổ sung canxi và kích thích trí não hoạt động, tăng cường trí nhớ. Cơ chế là sâm kích thích thần kinh tiết ra adrenalin giúp linh lợi, tỉnh táo. Sâm trẻ hóa tinh thần và cải thiện thể chất.

6. Chống ung thư

Sâm có khả năng ngăn ngừa ung thư vì làm giãn mạch, chống oxy hóa và kháng viêm. Saponin ức chế sự sinh trưởng và phát triển của tế bào ung thư giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh ung thư vú, tụy, phổi. Công dụng của sâm được đánh giá rất cao không chỉ trong việc điều trị ung thư, ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư mà còn phòng ngừa ung thư bằng cách nâng cao thể trạng, tăng cường miễn dịch, tăng sức đề kháng, tăng khả năng phòng vệ với những chất kích thích có hại cho cơ thể.

Bài viết này trình bày lợi ích của nhân sâm trên sức khỏe không chỉ ở phương diện chữa bệnh mà còn có hiệu quả cao trong phòng, chống bệnh tật.

Lưu ý: Theo y học cổ truyền, củ cải và đồ biển là đại hạ khí, còn sâm là đại bổ khí, vì vậy khi dùng sâm không ăn hải sản và củ cải. Người có bệnh tiêu chảy, đau dạ dày, xơ gan, phụ nữ trước khi sinh, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cũng không nên dùng sâm. Thời gian thích hợp nhất để uống sâm là buổi sáng. Uống thuốc tây phải cách thời gian uống sâm khoảng 2 giờ.

Người tiêu dùng nên lựa chọn thương hiệu sâm có uy tín, chất lượng, cần được các chuyên gia tư vấn kỹ về thông tin và lợi ích sản phẩm cho từng đối tượng sử dụng để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình./.

DSCKII. Lý Thị Nhất Định