Rút bảo hiểm xã hội một lần là tự tước quyền an sinh cơ bản

Đẩy mạnh tuyên truyền giúp người lao động nâng cao hiểu biết về những thiệt thòi khi nhận bảo hiểm xã hội một lần

Hối tiếc vì rút bảo hiểm xã hội một lần

Nghỉ việc tại Công ty Dệt Long An từ năm 2003, bà N.T.H. tham gia BHXH được 14 năm. Thấy bạn bè, đồng nghiệp nghỉ việc cùng thời gian rút BHXH một lần, bà cũng nhanh chóng làm thủ tục nhận BHXH một lần mà không chần chừ suy nghĩ. Nhận số tiền hơn 60 triệu đồng, bà làm vốn kinh doanh tiệm tạp hóa để có đồng ra, đồng vào. Những tưởng cuộc sống dần ổn định nhưng việc kinh doanh phải chịu áp lực cạnh tranh cao, buôn bán không thuận lợi, thua lỗ trong thời gian dài khiến bà phải đóng cửa tiệm.

Chút vốn liếng ít ỏi còn lại, bà bù thêm để đổi chiếc xe gắn máy cũ cho con trai lớn đi học. Cuộc sống khó khăn hơn khi chồng bà cũng nghỉ việc vào năm 2011, vì cơ quan giảm biên chế. Sai lầm nối tiếp sai lầm, sau 1 năm nghỉ việc, ông cũng quyết định nhận BHXH một lần để có tiền trang trải sinh hoạt. Từ đó đến nay, bà chỉ quanh quẩn ở nhà lo nội trợ, còn ông chăm sóc cây cảnh quanh vườn.

Mọi chi phí sinh hoạt trong gia đình đều trông chờ vào đồng lương công nhân ít ỏi của con trai và khoản tiền không thường xuyên từ người con gái lấy chồng gần nhà. “Nghĩ lại, tôi hối tiếc vô cùng, giá như hồi đó cứ “thắt lưng buộc bụng”, không rút BHXH một lần để khi có điều kiện ổn định, đóng tiếp BHXH tự nguyện thì bây giờ đã có lương hưu, không phải trông chờ vào con cháu. Các con đều có gia đình riêng nên không thể giúp mình được nhiều. Với chúng tôi bây giờ, lương hưu là ước mơ quá xa xỉ” - bà H. buồn rầu nói.

Cuộc sống còn nhiều khó khăn khiến một số người lao động (NLĐ) lựa chọn rút BHXH một lần để có khoản chi tiêu, trang trải. Ngoài ra, một bộ phận nhỏ NLĐ vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có khoản tiền trong tay cho chắc.

Với nhiều người, số tiền rút BHXH một lần có thể “ra tấm, ra món” nhưng rồi cũng chỉ đủ trang trải trong vài tháng ngắn ngủi và lại tiếp tục lo mưu sinh cho tuổi già. Thực trạng này rất đáng lo ngại, không chỉ gây thiệt thòi lớn về quyền lợi của NLĐ mà còn tạo hệ lụy cho an sinh xã hội quốc gia khi dân số nước ta đang bắt đầu già hóa.

Thiệt thòi về quyền lợi

Khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của NLĐ sẽ bị hạn chế rất nhiều so với hưởng lương hưu. Khi đó, NLĐ không còn trong hệ thống BHXH được Nhà nước bảo hộ, mất cơ hội được hưởng lương hưu hàng tháng - nguồn thu nhập ổn định, hữu ích khi về già. Người tham gia BHXH khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu sẽ được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế (từ năm 2003 đến nay, Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 17 lần, với mức tăng từ khoảng 7,5-9,3% cho mỗi lần điều chỉnh, tùy theo nhóm đối tượng).

Ngoài ra, NLĐ mất cơ hội được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi về già.

Thân nhân của NLĐ không được hưởng chế độ tử tuất khi không may NLĐ qua đời. Theo quy định hiện hành, NLĐ đang đóng BHXH hoặc đang bảo lưu thời gian đóng hoặc đang hưởng lương hưu mà không may qua đời thì người lo mai táng sẽ được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu qua đời (hiện tại là 18 triệu đồng) và thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hàng tháng hoặc một lần.

Số tiền NLĐ nhận BHXH một lần thiệt hơn so với số tiền đã đóng vào quỹ BHXH. Theo quy định hiện hành, tổng mức đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Trong đó, NLĐ đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, tổng mức đóng vào quỹ BHXH hàng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu NLĐ hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu nhận BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Khi không rút BHXH một lần, khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là “của để dành” quý giá của NLĐ. Nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng.

Bảo lưu thời gian tham gia thay vì nhận một lần

Trong trường hợp khó khăn trước mắt (do mất việc làm, giảm thu nhập), NLĐ hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH, để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện (mọi người tham gia BHXH tự nguyện đều được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí, với các mức hỗ trợ 10%-25%-30% tính trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn với 3 nhóm đối tượng khác nhau).

Ngoài ra, trong giai đoạn bảo lưu thời gian đóng BHXH, nếu không may NLĐ qua đời, gia đình được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở. Ngoài ra, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi qua đời (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); nếu nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.

Nhằm khuyến khích NLĐ ở lại hệ thống BHXH để được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi đến tuổi nghỉ hưu, tránh những thiệt hại khi hưởng BHXH một lần, dự thảo Luật BHXH sửa đổi lần này đã bổ sung nhiều quy định nhằm mở rộng, gia tăng lợi ích cho NLĐ để có thêm cơ hội được hưởng lương hưu.

Trong thực tế, rất nhiều trường hợp khi nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền phục hồi số năm đã tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định trường hợp này. Vì vậy, NLĐ nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH một lần. Cách hữu hiệu nhất để có tuổi già an yên, không phụ thuộc vào con cháu là có nguồn tài chính ổn định qua lương hưu hàng tháng và được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe trong suốt thời gian hưởng lương hưu.

Nếu không may bị thất nghiệp, NLĐ nên đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp học nghề để vượt qua khó khăn với các quyền lợi: Được hưởng trợ cấp thất nghiệp bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp, tối đa không quá 5 lần mức lương cơ sở hoặc 5 lần mức lương tối thiểu vùng; được hưởng chế độ BHYT theo quy định để khám, chữa bệnh BHYT khi không may ốm đau; được hỗ trợ học nghề (tối đa 1 triệu đồng/người/tháng); được hỗ trợ, tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; được đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề.

Khi vượt qua được thời gian khó khăn, NLĐ có cơ hội trở lại thị trường lao động, tiếp tục được đóng BHXH để cộng nối thời gian tính hưởng lương hưu sau này. Nếu vẫn chưa quay trở lại làm việc và đóng tiếp BHXH bắt buộc, NLĐ có quyền bảo lưu và sau đó tham gia BHXH tự nguyện để được cộng nối thời gian và đủ điều kiện nhận lương hưu khi hết tuổi lao động./.

BHXH tỉnh