Người mang hơi thở cội nguồn

Tiến sĩ Huỳnh Văn Tới, thay mặt BCH Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam trao giải thưởng cho nhà nghiên cứu văn hóa, văn nghệ dân gian Phan Văn Phấn (trái) Ảnh: Nguyễn Công Toại

Vài năm trước, khi nghe nhà nghiên cứu văn hóa, văn nghệ (VH-VN) dân gian Phan Văn Phấn chia sẻ về kế hoạch sưu tầm và giới thiệu các trò chơi dân gian Nam bộ, tôi rất e ngại cho ông. E ngại vì khi ấy, ông đã ngoài cái tuổi 72, sức khỏe kém, mà việc rong ruổi khắp các tỉnh, thành Nam bộ để sưu tầm tư liệu đã vô cùng khó khăn đối với người bình thường, huống gì một nguời tuổi cao, sức yếu, thính lực kém như ông. Tuy vậy, tôi vẫn thầm chúc ông “chân cứng đá mềm”.

Cho nên hôm nay hay tin công trình nghiên cứu “Trò chơi dân gian Nam bộ” của ông đoạt giải nhì B của Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam năm 2014, tôi cảm thấy rất mừng. Vậy là tấm lòng của ông đối với văn hóa dân gian Nam bộ đã cho “hoa thơm trái ngọt”, được giới chuyên môn công nhận và đánh giá cao.

Đây là lần thứ 2 ông đạt giải về đề tài VH-VN dân gian Nam bộ. Lần trước, vào năm 2011, ông đạt giải A với công trình “Nông ngư cụ Nam bộ qua ca dao tục ngữ”. Hẳn là ông rất nặng lòng với văn hóa truyền thống của vùng đất được gọi là mới nhưng đã có bề dày hơn 300 năm tuổi này? Trước câu hỏi đó, ông chia sẻ: Tôi được sinh ra và lớn lên ở xã Bình Quới, huyện Châu Thành - một không gian đậm đặc VH-VN dân gian. Những câu hò, điệu lý, phong tục văn hóa tốt đẹp của dân tộc đã trở thành một phần không thể xóa nhòa trong tâm trí tôi. Tuy nhiên, ngày nay, những điều tốt đẹp ấy cứ mai một dần. Tôi rất ưu tư trước sự mai một đó. Vì vậy, quyết dành những năm tháng còn lại của cuộc đời để sưu tầm, quảng bá về chúng với mục đích duy nhất: Các thế hệ con cháu sau này có cái để nhớ, để hiểu, để tự hào về ông cha.

Chính vì nặng lòng với VH-VN dân gian Nam bộ mà ông đã rong ruổi khắp nơi. Xa thì đi xe khách, gần thì đi xe gắn máy. Và ông cho rằng, ông rất may mắn khi được gặp những người cũng nặng lòng như ông. Họ chia sẻ hết với ông những vốn hiểu biết về VH-VN dân gian mà họ có được. Có người còn xin số điện thoại, xin địa chỉ để khi họ nhớ lại những gì thì cung cấp tư liệu cho ông. Và ông đã khiêm tốn cho rằng, tất cả những công trình, những giải thưởng mà ông đạt được là thành quả chung của rất nhiều người.

Sinh năm 1937, vậy là nhà nghiên cứu VH-VN dân gian Phan Văn Phấn sắp bước vào tuổi 80. Mỗi ngày ông vẫn tự lái xe gắn máy đi uống cà phê, gặp gỡ bạn bè văn nghệ. Ông vẫn sáng tác văn chương, sưu tầm, viết bài nghiên cứu về VH-VN dân gian mỗi ngày. Ông bảo, việc sưu tầm, nghiên cứu những gì thuộc về cội nguồn xưa cũ là đam mê lớn nhất đời ông!

Nhà thơ Đinh Thị Thu Vân - nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Văn nghệ Long An đã nhận định rằng: “Có lẽ, không chỉ riêng tôi mà tất cả những ai từng gặp tác giả Phan Văn Phấn - chúng tôi thường gọi thân mật là chú Sáu Phấn - đều liên tưởng đến hai chữ “cội nguồn”. Tôi nghe thấy đâu đây âm thanh của hoài niệm, hơi thở của cội nguồn trong cách thức chú Sáu Phấn cẩn trọng trò chuyện cùng mọi người,…”.

Và giữa bộn bề cuộc sống, nếu có khi nào bạn gặp một cụ già lặng lẽ, tóc bạc trắng, dáng dấp nho nhã, phong thái từ tốn và hỏi bạn những gì thuộc về VH-VN dân gian,… đó chính là nhà nghiên cứu VH-VN dân gian Phan Văn Phấn - hậu duệ của nhà chí sĩ yêu nước Phan Văn Đạt - người mang hơi thở cội nguồn!

Lê Minh Tú