Đặt giáo dục vào trung tâm của sự phát triển: Trở lại một chương trình, một bộ sách giáo khoa (Bài 3)

Bài 3: Trở lại một chương trình, một bộ sách giáo khoa

Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 thực hiện một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa (SGK) và vừa hoàn thành một chu trình đầu tiên, sau 5 năm triển khai từ lớp 1 đến lớp 12. Trung ương chủ trương từ năm học 2026-2027, cả nước thực hiện một bộ SGK thống nhất. Để cho ra đời một bộ SGK mới cho năm học sau, nên làm như thế nào?

Giáo viên trong buổi tập huấn chuyên môn về Chương trình Giáo dục phổ thông 2018

Sở Giáo dục và Đào tạo: Chờ hướng dẫn

Trao đổi vấn đề trên, lãnh đạo Sở GD&ĐT cho biết, sau 5 năm triển khai một chương trình có nhiều bộ SGK có thuận lợi và khó khăn nhất định.

Theo phân tích của Sở GD&ĐT, việc thực hiện một chương trình nhiều bộ SGK, giáo viên có nhiều cơ hội lựa chọn sao cho phù hợp với tình hình thực tế của địa phương và học sinh. Chủ trương một chương trình nhiều bộ SGK góp phần đa dạng nguồn học liệu phục vụ việc giảng dạy của giáo viên và việc học của học sinh, giúp học sinh có cách tiếp cận kiến thức một các đa dạng, phong phú. giáo viên có thể sử dụng nhiều tài liệu và phương pháp dạy học khác nhau từ các bộ SGK khác nhau để tạo ra các bài học sáng tạo và hấp dẫn.

Nếu một SGK không phù hợp, giáo viên có thể dễ dàng chuyển sang sử dụng SGK khác mà phản hồi tốt hơn từ học sinh và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của lớp học.

Tuy vậy, phụ huynh còn gặp khó khăn trong việc mua sách vì trên thị trường, nhà sách không có các đầu sách mà ít trường lựa chọn, nhà trường phải đặt mua SGK giúp phụ huynh tại công ty sách và thiết bị. Giá sách còn cao, không phù hợp với điều kiện kinh tế của nhiều gia đình học sinh. Phụ huynh mua sách gặp không ít khó khăn về thời gian hoặc nếu vì lý do nào đó học sinh phải chuyển trường sẽ phải mua bộ sách mới, gây lãng phí, tốn kém.

Mỗi trường chọn một bộ sách cho riêng mình, khi tổ chức chuyên đề theo cụm trường hay việc tổ chức thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm giỏi được tổ chức theo cụm trường sẽ khó khăn cho giáo viên trường khác.

Ngày 22/8/2025, Bộ Chính trị ban hành NQ số 71-NQ/TW về đột phá phát triển GD&ĐT. Tiếp theo đó, ngày 15/9/2025, Chính phủ ban hành NQ số 181/NQ-CP ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện NQ số 71/NQ-TW, trong đó giao nhiệm vụ cho Bộ GD&ĐT “cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026-2027, thực hiện lộ trình đến năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả HS”.

Sở GD&ĐT cũng đang chờ hướng dẫn cụ thể của Bộ GD&ĐT về việc thực hiện một bộ SGK thống nhất trên toàn quốc để có thể hướng dẫn các cơ sở giáo dục phổ thông trên địa bàn tổ chức giảng dạy từ năm học 2026-2027.

Câu chuyện dài tập

Sách giáo khoa Chương trình Giáo dục phổ thông 2018

Sau khi Trung ương có quyết định từ năm học 2026-2027, cả nước sử dụng chung một bộ SGK, cán bộ quản lý, giáo viên đang công tác trong bậc học phổ thông tiếp tục có những ý kiến, góc nhìn khác nhau.

“Năm năm qua, chúng ta sử dụng nhiều bộ SGK nhưng vẫn áp dụng một kỳ thi chung cho học sinh, nói khác đi, học sách khác nhau nhưng đề thi giống nhau. Mặc dù đầu ra của học sinh cuối cấp được đánh giá theo chuẩn chương trình nhưng cũng có những bất cập. Cộng với nhiều vấn đề nảy sinh khác, tôi thấy quyết định sử dụng một bộ SGK phù hợp với điều kiện của nước ta” - một giáo viên ở Tây Ninh có học vị tiến sĩ trao đổi với phóng viên.

Trong khi đó, nhiều ý kiến khác nhìn nhận, sử dụng một chương trình, nhiều bộ SGK vẫn có ưu điểm, vì cả người học và người dạy tiếp cận, tham khảo nhiều bộ SGK phong phú hơn, linh hoạt hơn trong các hoạt động giáo dục.

Dưới góc nhìn chuyên môn, cô Nguyễn Thị Bảo Trân - giáo viên Trường THPT Cần Giuộc (xã Cần Giuộc, tỉnh Tây Ninh), ủng hộ chủ trương một bộ SGK thống nhất trong toàn quốc.

“Sử dụng chung bộ SGK giúp tiết kiệm chi phí xã hội, học sinh khóa trước sẽ giữ gìn sạch sẽ sách vở cho đàn em. Thứ hai, việc sử chung một bộ SGK sẽ bảo đảm tính thống nhất trong giáo dục, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh, GV trong việc chuẩn bị kiến thức cho kỳ thi tốt nghiệp THPT hơn là sử dụng nhiều bộ sách khác nhau. Thứ ba, khi dạy chung một bộ SGK, GV trên toàn quốc có cơ hội chia sẻ, học hỏi cũng như giải quyết khó khăn trong quá trình giảng dạy thông qua các khóa tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ” - cô Trân phân tích.

Tương tự, cô Phùng Thị Trần My - giáo viên Trường Tiểu học Mỹ Lạc (xã Mỹ Thạnh), cho biết, cô ủng hộ chủ trương một bộ SGK thống nhất trong toàn quốc, điều này bảo đảm tính thống nhất, công bằng cho tất cả giáo viên và học sinh trên khắp mọi miền đất nước.

Giáo viên và học sinh có thể hỗ trợ, trao đổi, học hỏi lẫn nhau một cách dễ dàng hơn. Việc mỗi trường chọn mỗi bộ sách khác nhau gây khó khăn cho học sinh khi các em chuyển trường. Trong một tỉnh có nhiều bộ sách khác nhau cũng gây ra nhiều khó khăn trong tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn và kể cả các cuộc thi chuyên môn.

“Tôi mong đợi có một bộ SGK thống nhất để tất cả học sinh được học cùng chuẩn kiến thức kỹ năng và các giá trị cốt lõi, tạo sự công bằng, bình đẳng trong tiếp cận tri thức. Nhà quản lý lắng nghe ý kiến phản hồi của giáo viên và người học để có bộ SGK chính thống phù hợp, từ đó tổ chức tập huấn cho giáo viên. Nhà quản lý cũng nên thường xuyên kiểm tra, giám sát quá trình khai thác, sử dụng bộ SGK mới để có điều chỉnh kịp thời” - phó hiệu trưởng một trường phổ thông thuộc xã Vàm Cỏ phát biểu.

Năm 2013, Trung ương ra Nghị quyết số 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, trong đó có chủ trương thực hiện một chương trình nhiều bộ SGK.

Ngày 28/11/2014, Quốc hội khóa XIII thông qua Nghị quyết số 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông (gọi tắt là Nghị quyết số 88), trong đó có đoạn: “SGK cụ thể hóa các yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông về nội dung giáo dục, yêu cầu về phẩm chất và năng lực học sinh; định hướng về phương pháp giáo dục và cách thức kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục. Thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK; có một số SGK cho mỗi môn học. Bộ GD&ĐT ban hành tiêu chí đánh giá SGK và phê duyệt SGK được phép sử dụng trên cơ sở kết quả thẩm định của Hội đồng quốc gia thẩm định SGK; hướng dẫn việc lựa chọn SGK trong các cơ sở giáo dục phổ thông. Chính phủ ban hành cơ chế tài chính bảo đảm công bằng trong việc biên soạn và sử dụng SGK. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn SGK trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông. Ðể chủ động triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ GD&ĐT tổ chức việc biên soạn một bộ SGK. Bộ SGK này được thẩm định, phê duyệt công bằng với các SGK do tổ chức, cá nhân biên soạn. Các cơ sở GDPT lựa chọn SGK để sử dụng dựa trên ý kiến của giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT. Từ năm học 2018-2019 mới bắt đầu triển khai áp dụng chương trình giáo dục phổ thông và SGK mới theo hình thức cuốn chiếu đối với mỗi cấp tiểu học, THCS và THPT”.

Vì nhiều nguyên nhân, mãi đến năm học 2020-2021, việc thay chương trình và SGK mới triển khai đồng loạt trên phạm vi cả nước.

Như vậy Nghị quyết số 88, Quốc hội khóa XIII đã cho phép chương trình giáo dục phổ thông có nhiều bộ SGK. Tuy nhiên, theo yêu cầu của Nghị quyết số 71, từ năm học 2026-2027, học sinh cả nước trở lại học chung một bộ SGK./.

(còn tiếp)

Việt Đông - Ngọc Thạch

Bài 4: Tương lai nào cho trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên?