Trở về xóm nhà giàu Thanh Phú Long

Các ngôi nhà cổ đều có kết cấu 3 gian, 2 chái

Long An hiện có 2 di tích lịch sử quốc gia về nhà cổ: Nhà Trăm Cột và Cụm nhà cổ Thanh Phú Long (xóm Nhà Giàu). Đây là những công trình hiếm hoi còn nguyên vẹn, mang giá trị văn hóa đặc biệt. Điểm độc đáo là cả 2 di tích vẫn có người sinh sống, gìn giữ và bảo tồn qua nhiều thế hệ.

Từ thị trấn Tầm Vu, men theo con đường nhựa hướng về xã Thanh Phú Long, huyện Châu Thành, du khách sẽ bắt gặp cổng ấp văn hóa Thanh Phú.

Đi sâu vào ấp, cụm nhà cổ Thanh Phú Long ẩn mình cuối con đường đá xanh, len lỏi giữa những vườn thanh long bạt ngàn, tạo nên khung cảnh vừa thanh bình, vừa nhuốm màu thời gian.

Cuối thế kỷ XIX, khi đất nước còn dưới ách thống trị của thực dân Pháp, những gia tộc giàu có của vùng đất Thanh Phú Long đã kiến tạo nên những ngôi nhà bề thế, thể hiện quyền uy và giàu sang. Trong đó, nổi bật nhất là 3 ngôi nhà cổ của ba anh em thuộc dòng họ Nguyễn Hữu: Nguyễn Hữu Hiệp, Nguyễn Hữu Hoanh và Nguyễn Hữu Hùng.

Những ngôi nhà này được xây dựng từ năm 1898 đến 1908, trên khu đất 15.000m², mỗi ngôi nhà có diện tích 528m², mang đậm dấu ấn kiến trúc truyền thống Nam Bộ.

Cả 3 ngôi nhà đều được dựng theo kiểu nhà rội, tường gạch, mái ngói, nền lát gạch hoa với kết cấu 3 gian, 2 chái. Kiến trúc của cụm nhà này tuân theo bố cục hình chữ “Khẩu” - một lối bố trí phổ biến trong các công trình cổ của tầng lớp thượng lưu.

Nhà trước và nhà sau nối nhau bằng hai nhà cầu, ở giữa có sân “thiên tỉnh” (giếng trời), không chỉ giúp lấy sáng mà còn tạo sự thông thoáng, cân bằng phong thủy.

Phía trong nhà, các đồ vật và nghệ thuật trang trí vẫn nguyên vẹn

Ngôi nhà trong quần thể nhà cổ của dòng họ Nguyễn Hữu, nơi ông Nguyễn Hữu Xuân - hậu duệ đời thứ tư đang sinh sống, đã trải qua 2 lần trùng tu. Những cánh cửa gỗ lim nặng trịch, những cột nhà to lớn, chạm khắc tinh xảo vẫn được giữ nguyên.

Riêng khu nhà sau đã bị hư hỏng, chỉ còn lại nền móng nhưng ông Xuân vẫn cố gắng bảo tồn trong khả năng có thể, giữ lại nét cổ xưa giữa nhịp sống hiện đại.

Bước vào bên trong, chúng tôi bắt gặp không gian trầm mặc, nhuốm màu thời gian với những bộ hoành phi, liễn đối chạm trổ tinh xảo. Mỗi họa tiết trên cột, trên cửa, trên vách đều mang đậm triết lý nhân sinh, nào là “Tứ linh” (Long - Lân - Quy - Phụng), “Bát bửu” (tám vật báu), “Tứ thời” (Xuân - Hạ - Thu - Đông) rồi đến những hình ảnh chim ăn xoài, sen cá, sóc giác, cua cốm - tất cả đều phản ánh văn hóa Nam Bộ phóng khoáng, dân dã nhưng đầy tinh tế.

Những dòng chữ Hán như Đức Lưu Phương, Chấn Gia Thanh, Quang Thế Trạch khắc trên hoành phi không chỉ thể hiện danh vọng của gia tộc mà còn là lời chúc phúc cho con cháu đời sau.

Cạnh bên, ngôi nhà của bà Phan Thị Tím - cháu đời thứ tư của ông Hội đồng Hoanh, được trùng tu toàn bộ theo nguyên bản xưa, trở thành một hình mẫu về bảo tồn kiến trúc cổ tại xóm Nhà Giàu.

Những ai bước chân vào đây đều có cảm giác như lạc về một thế giới của hơn trăm năm trước, nơi từng vang vọng tiếng cười nói của những bậc danh gia vọng tộc.

Trải qua bao năm tháng, tủ thờ bằng gỗ quý khảm ốc xà cừ vẫn được gìn giữ vẹn nguyên, lưu dấu vẻ đẹp tinh xảo và giá trị thời gian

Trải qua hơn một thế kỷ, xóm Nhà Giàu vẫn ở đó, chứng kiến bao đổi thay của vùng đất này. Dẫu thời gian phủ lên những mái nhà lớp bụi cũ kỹ, dẫu một số công trình chỉ còn lại nền móng nhưng những giá trị văn hóa, tinh thần mà cha ông để lại vẫn vẹn nguyên. Hậu duệ của dòng họ Nguyễn Hữu đang cố gắng gìn giữ, trùng tu những ngôi nhà cổ để bảo tồn di sản quý báu này.

Khi xã hội phát triển, những ngôi nhà cổ ngày càng hiếm hoi, trở thành chứng nhân lịch sử. Không chỉ là kiến trúc xưa, chúng lưu giữ ký ức vàng son, nơi nhịp sống cũ dường như vẫn vang vọng.

Những ai yêu lịch sử tìm đến đây để chạm vào quá khứ và lắng nghe câu chuyện của vùng đất này. Dù thời gian trôi, những giá trị văn hóa vẫn trường tồn như chính những mái nhà cổ lặng lẽ nhưng kiêu hãnh giữa lòng hiện đại./.

Du Nhiên