Độc đáo kiến trúc Đền Thánh Tây Ninh

Đền Thánh được xây dựng trên 3 phần Hiệp Thiên Đài, Cửu Trùng Đài và Bát Quái Đài 

Công cuộc kiến thiết Đền Thánh là cả quá trình gian nan, kéo dài từ năm 1931 khi khởi công đào móng xây dựng công trình bê tông đến tận năm 1947 mới hoàn thành và chính thức khánh thành vào dịp Đại lễ vía Đức Chí Tôn mùng 9 tháng Giêng năm Ất Mùi (nhằm ngày 01/02/1955).

Khác với các công trình khác, Đền Thánh được xây dựng không dựa vào một bản thiết kế vẽ trước mà trên cơ sở chỉ dẫn của “đấng thiêng liêng”. Theo Phối sư Ngọc Hồng Thanh - Tổng quản Văn phòng Ngọc Chánh Phối sư kiêm Thượng thống Lại viện (Tòa Thánh Tây Ninh), Đức Hộ pháp Phạm Công Tắc - một trong những người sáng lập đạo được Đức lý Đại Tiên Lý Thái Bạch - Thi sĩ Trung Hoa giáng cơ chỉ dạy việc xây cất. Công thợ xây đến đâu, bản vẽ được vạch ra đến đó mà không hề biết trước.

Đền Thánh nhìn từ phía trước

Đền Thánh được hiệp thành từ 3 phần: Hiệp Thiên Đài tượng trưng cho chơn thần, Cửu Trùng Đài tượng trưng cho hình thể và Bát Quái Đài tượng trưng cho linh hồn. Đền Thánh như một bản thể của con người. “Ba đài hiệp thành một hình thể mới có sự khôn ngoan và sáng suốt. Con người thiếu linh hồn thì phải chết, thiếu chơn thần thì phải điên, thiếu hình thể không thành người”, trích lời giải thích của Ngài Khai đạo Phạm Tấn Đãi.

Ở mỗi Đài bao gồm nhiều chi tiết, công trình với những chức năng, nhiệm vụ và ý nghĩa khác nhau. Nếu quan sát theo chiều dài của Đền Thánh, có thể hình dung, Hiệp Thiên Đài là phần chính diện với 2 lầu chuông, lầu trống và gian giữa Tịnh Tâm Đài với 2 lầu Hiệp Thiên Đài và Thông Thiên Đài; Cửu Trùng Đài là phần giữa nơi Long Mã đứng trên quả địa cầu, bên dưới là tháp tròn (tượng trưng cho Trời) nối liền trụ vuông bên dưới (tượng trưng cho Đất). Phía sau là Bát Quái Đài nơi có tháp cao với hình tượng Tam vị Thế tôn: Brama Phật, Civa Phật và Christna Phật bên trên.

Không gian rộng mở bên trong Đền Thánh

Tòa Thánh Tây Ninh không chỉ đặc sắc về kiến trúc được tạo nên bởi sự khéo léo, tài hoa của hàng trăm người thợ mà ẩn sau các hình ảnh, chi tiết còn có nhiều tầng ý nghĩa. Nhìn thẳng từ chính diện Tòa Thánh, sẽ thấy 2 tháp cao lên, bên trái là Bạch Ngọc Chung Đài (tháp cao có chuông Bạch Ngọc) và bên phải là Lôi Âm Cổ Đài (tháp có trống Lôi Âm). Bên lầu trống có bức tượng nam giới là hình ảnh ngài Đức Quyền Giáo Tông Lê Văn Trung - người anh cả đầu tiên của đạo Cao Đài được Đức Chí Tôn tuyển chọn, giao phó thực hành thiên trách “hoằng dương chơn pháp, khai cơ tận độ”. Bức tượng nữ giới phía lầu chuông là hình ảnh của bà Nữ Đầu Sư Hương Thanh - bà là người có đại công với Đạo trong buổi sơ khai, là chị cả dìu dắt đàn em Nữ phái.

Ở giữa lầu chuông, lầu trống, tầng dưới đất gọi là Tịnh Tâm Đài, lên trên là Hiệp Thiên Đài và Thông Thiên Đài. Cổng chính vào Đền Thánh nổi bật với đôi cột với hoa văn đắp nổi hình rồng và hoa sen mang ý nghĩa về “Hội Long Hoa” lần thứ 3 - kỳ thi tuyển mà đề thi chính là đạo đức của mỗi con người chúng ta do Đức Di Lạc Vương Phật làm Chánh chủ khảo. Tượng Ngài ngồi trên tòa sen cưỡi cọp được đặt phía trên lầu Thông Thiên Đài. Hộ vệ nơi cổng chính là 2 pho tượng với thân hình to lớn, vạm vỡ được mọi người vẫn quen thuộc gọi là ông thiện, ông ác. Đó cũng chính là 2 phần trong mỗi con người chúng ta, với sự phấn đấu, nỗ lực trong hành trình chế ngự cái ác, đưa cái thiện chiến thắng để cuộc sống luôn tươi đẹp.

Trong từng họa tiết, bức tranh hay pho tượng luôn là những câu chuyện, những điển tích được đưa vào với ý nghĩa giáo dục, hướng con người đến những chân, thiện, mỹ. Đó là hình tranh Tam Thánh ký Thiên Nhân hòa ước với ba bậc vĩ nhân Nguyễn Bỉnh Khiêm, Victo Hugo và Tôn Trung Sơn ký được đặt ngay khi bước vào cửa chính điện. “Ý nghĩa của bức tranh Tam Thánh để hướng dẫn nhân loại về tình yêu thương và công chánh. Vì 2 điều này giữ gìn sự hạnh phúc và hòa bình cho nhân loại” - Phối sư Ngọc Hồng Thanh giảng giải.

Vào trung tâm của chính điện, nơi Cửu Trùng Đài có 28 cây cột chống đỡ lên bầu trời xanh với ngàn trăng sao lấp lánh trên đỉnh đầu khiến con người chúng ta cảm giác mình nhỏ bé, như lạc vào cõi tiên cảnh xa xăm. Tại Bát Quái Đài, nơi thờ quả càn khôn, tượng trưng cho vũ trụ bao la với 3.072 vì tinh tú. Ở đó, có ngọn đèn thái cực thể hiện ánh sáng của Thượng đế chiếu rọi xuống trần gian. Ánh mắt của Thượng đế sẽ dõi theo chúng sinh, soi xét mọi việc trong vũ trụ bao la này. Phối sư Ngọc Hồng Thanh giải thích: “Nhiều người thắc mắc vì sao đạo Cao Đài thờ con mắt, mắt ở đây là mắt trái, thuộc dương. Ánh sáng trong con mắt là Thần, Thần đó gọi là ông Trời và ông Trời có trong mỗi chúng ta”.

Phối sư Ngọc Hồng Thanh giải thích ý nghĩa của Đền Thánh được xây dựng trên 3 phần Hiệp Thiên Đài, Cửu Trùng Đài và Bát Quái Đài khung cửa sổ được trang trí hoa sen quanh Thiên nhãn - một nét nổi bật của kiến trúc Đền Thánh

Bước chân vào nơi đây, người ta không chỉ chiêm ngưỡng vẻ đẹp nghệ thuật mà còn cảm nhận được tinh thần bao dung, hòa hợp và khát vọng xây dựng một thế giới nhân ái, tốt lành. Mỗi chi tiết đều mang ý nghĩa biểu tượng gắn liền với triết lý âm - dương, ngũ hành và sự hòa hợp tôn giáo. Ở đó, có ngôi thờ các vị giáo chủ Thích Ca Mâu Ni, Đức Lý Thái Bạch, chúa Jesus - Christ, Khương Thái công Khương Tử Nha tượng trưng cho Phật đạo, Tiên đạo, Thánh đạo, Thần đạo. Bảy ngai vàng của 7 vị chức sắc cao cấp nhất của Cửu Trùng Đài tượng trưng cho Nhơn đạo. Hay bức tường Đền Thánh với 23 khung cửa được trang trí hoa sen bao quanh Thiên nhãn được thiết kế không chỉ có chức năng lấy ánh sáng, thông gió mà còn theo nguyên lý Dịch lý: Thái cực (Thiên nhãn) sinh lưỡng nghi (2 cụm hoa sen), sinh tứ tượng (4 gương sen), sinh bát quái (8 lá sen). Ngoài ra, 12 ngó sen còn tượng trưng cho số 12 là số của Trời, đại diện cho Thập Nhị Địa Chi; 10 bông sen là Thập Phương Chư Phật, đại diện cho Thập Thiên Can.

Trải qua hơn 90 năm từ ngày khởi công xây dựng, Đền Thánh Tây Ninh vẫn vững chãi, uy nghiêm, chưa từng trải qua đợt đại trùng tu nào. Có chăng, mỗi dịp chừng 5 năm, Hội Thánh Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh lại tổ chức sơn vẽ lại. Đó là thành tựu về kiến trúc tôn giáo, biểu tượng của sự đoàn kết, một minh chứng sống động cho sức sáng tạo và niềm tin tôn giáo bền vững qua thời gian.

Những ngày tháng tám Trung thu, mời bạn một lần ghé thăm tỉnh Tây Ninh dự đại lễ Hội yến Diêu Trì cung và cùng tham quan, chiêm bái vẻ đẹp kiến trúc độc đáo của ngôi Tổ đình đạo Cao Đài./.

Khải Tường