Bài 1: Có gì trong thư viện?

Tại tất cả các huyện, thị xã trên toàn tỉnh đều có thư viện (TV) với hàng chục ngàn đầu sách nhiều lĩnh vực phục vụ bạn đọc. Để thu hút bạn đọc, mỗi TV đều tự mình nỗ lực với những cách rất riêng.

Thoáng mát, sạch sẽ và yên tĩnh là điểm chung dễ nhìn thấy của các TV trên toàn tỉnh. Mỗi nơi, dù điều kiện khác nhau nhưng vẫn bảo đảm cung cấp cho độc giả một không gian đọc tốt nhất có thể.

Khi đến Thư viện Nguyễn Hữu Thọ, các em học sinh luôn được tạo mọi điều kiện thoải mái nhất khi đọc sách, học bài

Những phòng đọc "chuẩn"

Chúng tôi đến TV Nguyễn Hữu Thọ, huyện Bến Lức, một ngày cuối năm 2019. TV nằm trong khuôn viên Khu tưởng niệm Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, được bố trí trong phòng rộng, trang bị đầy đủ bàn ghế, quạt phục vụ việc đọc sách. Sách được chất ngay ngắn trên các kệ. Dãy máy tính trang bị sẵn Internet phục vụ việc tra cứu của bạn đọc. 

Chị Phạm Thị Tuyết Phượng - nhân viên TV Nguyễn Hữu Thọ, cho biết, TV Nguyễn Hữu Thọ dời về khu tưởng niệm từ năm 2015, với trang thiết bị đầy đủ, khoảng 100 ghế ngồi, 14 máy tính kết nối Internet. Sách tại TV có đủ thể loại phục vụ bạn đọc giải trí, tìm hiểu, nghiên cứu, tham khảo,… TV đặt phía sau Khu tưởng niệm Luật sư Nguyễn Hữu Thọ nên rất yên tĩnh. Ngoài tiếng quạt rè rè và tiếng quét dọn hoặc làm việc của người thủ thư thì không còn âm thanh gì khác. Đây được xem là địa điểm lý tưởng không chỉ cho việc đọc sách mà cho cả học sinh, sinh viên học bài, làm bài tập cũng rất thuận tiện.

TV gần các trường học nên thuận lợi cho học sinh lui tới. Chị Phượng nói: “Trước đây, TV đặt tại trụ sở Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Truyền thanh huyện, lại ở trên lầu nên không thu hút được nhiều độc giả. Từ khi TV dời về vị trí mới thu hút được nhiều bạn đọc hơn, chủ yếu là học sinh”.

Đó là đối tượng bạn đọc chính của các TV hiện nay. Cho nên, việc TV được bố trí gần các trường học là một lợi thế. TV huyện Cần Đước là một trong những TV có địa thế thuận lợi, gần trường học. Dù cơ sở vật chất hiện tại còn nhiều khó khăn nhưng TV hoạt động khá hiệu quả, với hơn 15.000 đầu sách, báo thuộc nhiều thể loại và được bổ sung từ 100-400 sách/năm. Bà Nguyễn Thị Phương - phụ trách TV, Nhà truyền thống huyện Cần Đước, cho biết, TV đang được đầu tư xây mới, dự kiến đưa vào sử dụng trong năm 2020. Khi được trang bị cơ sở vật chất mới, TV sẽ ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý sách. Điều đó hứa hẹn mang đến nhiều thuận lợi cho bạn đọc trong quá trình tìm kiếm và lựa chọn sách tại TV.

Tuy không có cơ sở vật chất quá khang trang nhưng TV thị xã Kiến Tường là nơi được nhiều người dân biết tới. Nằm riêng biệt với các đơn vị khác, lại có khoảng sân rộng mát phía trước, TV là một không gian thoáng mát, yên lặng. Phòng đọc được trang bị bàn dài, quạt trần. Phòng sách cách đó vài bước chân với hàng hàng kệ sách, độc giả được chọn sách tự do.

Cảm giác đứng trước những kệ sách dài với hàng loạt tựa sách hấp dẫn luôn là một điều thú vị. Khi đã chọn được quyển sách ưng ý, bàn ghế, quạt, đèn đã sẵn, bạn đọc chỉ cần ngồi xuống trong không gian yên tĩnh ấy và nghiền ngẫm tác phẩm mà thôi. Thế nhưng, những chiếc ghế trong TV vẫn thường xuyên bị bỏ trống!

Một không gian sạch sẽ, thoáng mát, đủ ánh sáng với bàn ghế, quạt được trang bị đầy đủ là điểm chung dễ thấy của tất cả thư viện (Ảnh chụp tại Thư viện huyện Đức Hòa)

Những mõi mòn cố gắng

Bạn đọc thưa vắng tại các TV là tình trạng chung. Dù được trang bị đầy đủ phương tiện phục vụ việc đọc sách tại chỗ và tạo mọi điều kiện tốt nhất để mượn sách thì lượng bạn đọc vẫn giảm dần theo từng năm. Và những người thủ thư vẫn ngày ngày nỗ lực “níu kéo” từng độc giả. Chị Phạm Thị Tuyết Phượng cho biết, độc giả chủ yếu của TV Nguyễn Hữu Thọ là học sinh nên chị luôn tạo mọi điều kiện thoải mái nhất cho các em khi đến TV. Nhiều khi, các em đến TV không phải để đọc sách mà để học bài, làm bài tập nhóm. Không gian sẵn bàn ghế, yên tĩnh luôn là địa điểm lý tưởng cho việc học. Muốn giữ chân các em, chị Phượng luôn tạo điều kiện để các em được tự do, thoải mái trong khuôn khổ cho phép. Nhiều buổi trưa, thấy có em không có chỗ nghỉ ngơi, chị chủ động bảo các em vào TV nghỉ. Nơi ấy, với các em gần gũi như một mái nhà. Em Thùy Dương - học sinh Trường THPT Nguyễn Hữu Thọ (huyện Bến Lức), chia sẻ, em thân quen với TV từ năm lớp 9, đến nay đã hơn 3 năm. Em hay cùng các bạn đến TV học nhóm và đọc sách. Em gọi chị thủ thư bằng cái tên thân mật “dì Phượng”. Thùy Dương nói: “Năm nay, em học lớp 12 nên ít lui tới TV hơn trước. Dì Phượng rất vui vẻ và dễ chịu với tụi em. Khi cần mượn sách gì, em chỉ cần nói với dì, dì sẽ tìm hoặc tư vấn em tìm sách tương tự nếu TV không có”.

Không chỉ vậy, TV Nguyễn Hữu Thọ còn hỗ trợ làm thẻ miễn phí cho bạn đọc. Tại TV huyện Châu Thành, bạn đọc cũng được làm thẻ miễn phí. Dẫu biết rằng con số vài chục ngàn đồng/năm cho 1 tấm thẻ TV là không đáng kể nhưng đó đôi khi lại là "rào cản" giữa bạn đọc và TV. Khi thông tin luôn có sẵn, nhanh chóng và miễn phí trên Internet thì sách giấy tại TV không còn là lựa chọn hàng đầu. Thêm một khoản phí là thêm một bước “rào cản” giữa bạn đọc và TV.

Ngoài làm thẻ miễn phí, TV huyện Vĩnh Hưng còn tổ chức cấp thẻ “đại trà” cho học sinh. Chị Phạm Thị Mai Trang - TV viên TV huyện Vĩnh Hưng, cho biết, nhằm giới thiệu TV đến với bạn đọc, đặc biệt là học sinh, chị chủ động liên hệ với các trường, lấy danh sách và làm thẻ miễn phí cho tất cả học sinh. Đó cũng là cách chị giới thiệu với học sinh về TV huyện. Không chỉ vậy, mỗi năm, chị Trang còn phối hợp các trường tổ chức “Chuyến xe tri thức” nhằm kích thích thói quen đọc sách trong học sinh. Chị Trang chia sẻ: “Tôi học hỏi hoạt động chuyến xe tri thức của TV tỉnh, nhưng với quy mô nhỏ hơn. Chúng tôi đưa sách xuống các trường, tổ chức cho các em đọc sách và chơi những trò chơi nhỏ liên quan đến sách kèm theo phần thưởng nhằm khuyến khích các em đọc sách. Mỗi năm, TV thực hiện được 6 chuyến xe tri thức như vậy”.

Trong cuộc sống hối hả ngày nay, giữ được một độc giả ở lại với TV là một điều chẳng dễ dàng. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn những độc giả trung thành với TV. Họ đến mượn sách thường xuyên, dù đường sá xa xôi. Họ giữ thói quen mượn và đọc sách ở TV như một phần trong cuộc sống hàng ngày. Ông Võ Văn Tâm, ngụ xã Bình Hòa Tây, huyện Mộc Hóa, là độc giả quen thuộc của TV thị xã Kiến Tường từ nhiều năm nay. Dù ở Mộc Hóa cũng có TV nhưng ông Tâm vẫn đến TV thị xã Kiến Tường như một thói quen. Ông cho biết, ông thích TV Kiến Tường vì có nhiều sách và sách được chăm chút chỉn chu, trân trọng. Cứ vài tháng, ông lại từ Mộc Hóa đến Kiến Tường mượn vài quyển sách mang về nhà đọc khi rảnh rỗi.

Mặc những điều kiện và nỗ lực của các TV từ tỉnh đến huyện, lượng độc giả đến với TV vẫn ngày càng sụt giảm. Đó là nỗi niềm chung của những kho tri thức!./.

(còn tiếp)

Bài 2: Kho tri thức bị "lãng quên"

Phương Phương