Đồng Tháp Mười - Gần 50 năm đổi mới: Chiến khu Đồng Tháp Mười (Bài 1)

Bài 1: Chiến khu Đồng Tháp Mười

Đồng Tháp Mười (ĐTM) thời kháng chiến là vùng đất sình lầy, hoang hóa với những vạt rừng tràm bát ngát, những cánh đồng bàng nối tiếp trong vùng kênh, rạch chằng chịt. Chính ở vùng đất đó, thời chiến, “mầm sống, gốc rễ” của cách mạng vẫn âm thầm bám sâu vào đất để vùng đất hoang trở thành chiến khu, cái nôi của cách mạng ở miền Nam.

Kỷ vật còn lại của mẹ Trần Thị Viết được trưng bày tại nhà tưởng niệm

Vùng đất thiên nhiên “phụ rẫy”

Khi nhắc đến ĐTM, tác giả Trần Thanh Phương viết trong sách Lịch sử ĐTM/Gửi người đang sống:

Mùa nước về sóng bạc chơi vơi

Cơn nắng hạ đồng khô cỏ cháy

Từ thời thực dân Pháp xâm chiếm, vùng ĐTM được gọi là “đồng cỏ lác” bởi những đồng bưng nối nhau và khó lòng “chinh phục” bởi sự khắc nghiệt của thiên nhiên.

Theo Địa chí Long An, khoảng năm 1985, 73% diện tích đất của tỉnh là đất phèn, trong đó, đa số tập trung ở khu vực ĐTM - “cứ điểm kiên cố nhất” của đất phèn. Các nhà thổ nhưỡng cho rằng, phèn ĐTM hình thành ổn định trong khoảng 1.000 năm do đây là vùng trũng, ngập nước, phèn từ các nơi dẫn về tích tụ và không được giải phóng. Ngoài ra, hàng năm, nước lũ còn tràn về gây ngập úng trong nhiều tháng liền, có khi đến 3-4 tháng.

Nhà tưởng niệm Mẹ Việt Nam Anh hùng Trần Thị Viết thờ mẹ, chồng mẹ và 7 liệt sĩ là con của mẹ

Chính vì vậy, từ trước giải phóng, ĐTM là vùng hoang hóa, khó phát triển sản xuất. Việc “khai hóa” ĐTM trở thành “bài toán hóc búa” mà cả thực dân Pháp cũng chưa có lời giải, mặc dù nhiều dự án táo bạo đã được vạch ra. 80 năm dưới thời Pháp thuộc, ĐTM không có sự phát triển nhảy vọt nào đáng kể. Địa chí Long An có chép: “Đã có nhiều dự án khai thác vùng đất hoang hóa giàu tiềm năng này được đặt ra nhưng kết quả cuối cùng rất hạn chế, nếu không nói là có những kế hoạch đã thất bại. Ý đồ giãn dân lên khu vực phía Bắc, cho đến khi người Pháp cuốn gói ra đi vẫn không thực hiện được”. ĐTM trước ngày giải phóng vẫn là vùng đất sình lầy, chim trời, cá nước, mùa khô nứt nẻ, mùa mưa thì lũ nhấn chìm, dân cư thưa thớt.

Những con người làm nên huyền thoại

Những tưởng, giữa cánh đồng hoang hóa, chua phèn, lại hứng chịu đạn bom của kẻ thù sẽ không mầm sống nào có thể hồi sinh. Nhưng không, những người dân yêu nước tại Long An vẫn bám đất, bám rừng, nuôi mầm cách mạng để vươn lên và trở thành huyền thoại.

Cả nước từng biết đến mẹ Thứ có 11 người con hy sinh vì Tổ quốc nhưng ít người biết rằng, ở vùng ĐTM của Long An có mẹ Trần Thị Viết (xã Tuyên Bình Tây, huyện Vĩnh Hưng) hiến dâng 7 người con cho sự nghiệp giải phóng quê nhà.

Nhà tưởng niệm Mẹ Việt Nam Anh hùng Trần Thị Viết nằm bên dòng Vàm Cỏ Tây hiền hòa, yên ả. Trong kháng chiến, mẹ Viết 8 lần tiễn con đi, rồi 7 lần phải “khóc thầm lặng lẽ”. Nén nỗi đau mất con, mẹ bám trụ lại quê nhà, cùng con dâu nuôi cháu nội. Đêm từng đêm, bóng mẹ hắt hiu bên ánh đèn dầu leo lét, cặm cụi đan bàng kiếm kế sinh nhai. Nhìn vào độ tỏ mờ và vị trí đèn treo mà bộ đội ta biết bọn địch có đang ở trong nhà, trong xóm hay không.

Đối diện với bao lần bị uy hiếp, bắt bớ, tra khảo của quân thù, mẹ vẫn một lòng kiên trung với cách mạng. Đến thăm nhà tưởng niệm, nhìn chiếc khăn mẹ từng dùng, ngắm tượng chân dung mẹ, chúng tôi cảm nhận rõ hơn về sự hiền lương, chân chất và tấm lòng của người mẹ ĐTM.

Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Nguyễn Văn Minh

Có những người mẹ anh hùng nên ĐTM cũng có những người con làm nên lịch sử. Nén đau thương khi cha bị địch sát hại ở quê nhà, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Nguyễn Văn Minh (thị trấn Vĩnh Hưng, huyện Vĩnh Hưng) quyết định ở lại đơn vị, chỉ huy trận đánh vào đồn và toàn thắng.

Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Nguyễn Văn Minh tham gia cách mạng khi mới 15 tuổi, qua quá trình rèn luyện, ông nhanh chóng trưởng thành, từ chiến sĩ trở thành Chính trị viên Đại đội Đặc công, rồi Chính trị viên Tiểu đoàn 504. Trong cuộc đời binh nghiệp của mình, ông cùng đồng đội chiến đấu 81 trận, trong đó có nhiều trận đi vào lịch sử: Trận đánh tàu trên sông Vàm Cỏ Tây bẻ gãy chiến thuật hạm đội nổi trên sông ở địa bàn tỉnh Kiến Tường; Trận đánh đồn Phụng Thớt trong chiến dịch Nguyễn Huệ giải phóng đồn Phụng Thớt 1; Chống lấn chiếm vùng giải phóng năm 1974;...

Sau ngày đất nước thống nhất, ông là Phó Chính trị viên, Chính trị viên, Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự huyện Vĩnh Hưng đến lúc về hưu. 9 lần bị thương trong chiến đấu với những mảnh đạn còn lại trong người, sau khi nghỉ hưu, ông tiếp tục đi đầu trong phong trào khai vỡ đất hoang, ứng dụng giống cây trồng mới và là người tiên phong đem giống dưa hấu về huyện Vĩnh Hưng.

Vùng chiến khu một thời

Không phải ngẫu nhiên ĐTM lại là địa danh ghi dấu nhiều sự kiện quan trọng của cách mạng nước ta. Vùng phèn chua, trũng, ngập, thiếu thốn trăm bề ấy có địa thế phù hợp, được chọn làm “chiến khu” với hàng loạt cơ quan quan trọng. Ủy ban Hành chính - Kháng chiến Nam Bộ cũng đóng tại đây. Không có núi non hay rừng rậm để “che bộ đội, vây quân thù”, căn cứ ĐTM chỉ có thể dựa vào lòng dân!

Khi Mỹ “đứng chân” vào cuộc chiến, chúng càn quét, hòng “san bằng” lòng dân ĐTM bằng các biện pháp tố cộng, diệt cộng, gom dân, oanh tạc,... “Vào ban ngày, vùng ĐTM mênh mông không có bóng người, dù chiếc xuồng câu nhỏ” (Trần Bạch Đằng). Vậy nhưng, cách mạng vẫn ươm mầm, lòng dân vẫn sắt son cho đến ngày chiến thắng. Các trận đánh: Gò Gòn, khu vực kênh Nguyễn Văn Trỗi,... là câu trả lời chắc chắn của ĐTM lúc bấy giờ.

Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Long Khốt chuẩn bị lễ thả hoa đăng trong lễ tri ân anh hùng, liệt sĩ hy sinh tại khu vực Long Khốt

Nhắc đến sự anh dũng của ĐTM trong kháng chiến, không thể không nhắc về khu vực Long Khốt anh hùng. Đó là nơi lớp lớp cha anh đã anh dũng chiến đấu, hy sinh và ghi dấu những chiến công oanh liệt. Trận tấn công vào Chi khu Long Khốt lần thứ nhất năm 1972, ta tiêu diệt 411 tên địch, bắn rơi 2 máy bay địch, phá hủy 15 lô cốt, 1 kho đạn và nhiều vũ khí của địch. Trận tấn công vào Chi khu Long Khốt lần thứ hai năm 1974, ta làm chủ hoàn toàn Chi khu Long Khốt, diệt 150 tên địch, bắn rơi 3 máy bay, phá hủy toàn bộ hệ thống phòng thủ của địch tại Long Khốt.

4 năm sau đó - năm 1978, cán bộ, chiến sĩ (CBCS) Đồn Biên phòng (ĐBP) Long Khốt anh dũng chiến đấu 43 ngày đêm để bảo vệ biên giới Tây Nam, đẩy lùi 21 đợt tấn công, tổ chức đánh 28 trận và bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ. ĐBP Long Khốt là đồn duy nhất trong tỉnh được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân.

Hàng ngàn liệt sĩ đã ngã xuống ở vùng đất anh hùng Long Khốt vì độc lập, chủ quyền của dân tộc, quốc gia. Long Khốt giờ đây trở thành mảnh đất thiêng liêng trong lòng của nhiều người bởi sự quả cảm và tinh thần yêu nước của thế hệ cha anh.

Ngày im tiếng súng

Cứ vào ngày 19-5 hàng năm, hàng ngàn người dân, thân nhân liệt sĩ hy sinh tại khu vực Long Khốt xưa lại tụ hội về Di tích lịch sử quốc gia Khu vực Đồn Long Khốt, dự lễ kỷ niệm Ngày sinh của Bác và tri ân các anh hùng, liệt sĩ. CBCS ĐBP Long Khốt là lực lượng chịu trách nhiệm chính trong lễ tiêu binh, dâng hương, hoa, thả hoa đăng và cả hậu cần. Theo Trung tá Đỗ Văn Long - Chính trị viên ĐBP Long Khốt, không chỉ tham gia tổ chức lễ kỷ niệm hàng năm, CBCS ĐBP Long Khốt hàng tuần đều cử CBCS đến quét dọn, chăm sóc khu di tích. “Khu di tích và Đồn tuy 2 mà 1. Việc chăm sóc khu di tích là hành động thiết thực thể hiện lòng tri ân cũng như giáo dục truyền thống cho các CBCS tại Đồn” - Trung tá Đỗ Văn Long khẳng định.

Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Long Khốt tặng quà cho ông Huỳnh Văn Nơi (xã Thái Trị, huyện Vĩnh Hưng). Ông Nơi là 1 trong 2 hộ được Đồn Biên phòng Long Khốt nhận chăm sóc trong mô hình Hỗ trợ người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn

ĐBP Long Khốt quản lý 20 cột mốc biên giới (12 cột mốc chính và 8 cột mốc phụ). CBCS không chỉ làm tốt công tác bảo vệ đường biên, cột mốc mà còn gần gũi với Nhân dân và làm tốt công tác ngoại giao. Các mô hình, hoạt động: Mỗi tuần một địa chỉ, Nâng bước em tới trường, tặng quà, khám, chữa bệnh miễn phí,... được duy trì hiệu quả suốt nhiều năm liền, mang đến niềm vui cho người dân 2 bên biên giới.

Từ chiến khu bưng biền trở thành vựa lúa lớn  Đồng Tháp Mười không chỉ là vùng căn cứ cách mạng của quân và dân ta trong 2 cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc mà còn là nơi con người phải chiến đấu với điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt...

ĐBP Long Khốt còn là một trong những đơn vị tiên phong thực hiện mô hình Hỗ trợ người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn với mức hỗ trợ 500.000 đồng mỗi tháng/người, bắt đầu từ tháng 3/2024.

(còn tiếp)

Bài 2: “Tiến quân” về đồng tháp mười - đúng đắn và táo bạo

Quế Lâm - Đức Hạnh

4 Tài liệu tham khảo:

- Địa chí Long An

- Niên giám thống kê của tỉnh năm 1985

- Lịch sử Đồng Tháp Mười/Gửi người đang sống

- Địa chí Đồng Tháp Mười.