Cấu trúc và sinh lý tóc

Về mặt cấu trúc, tóc là một bộ phận mảnh như sợi chỉ mọc từ nang tóc (follicles) trong da động vật có vú.

Mỗi đầu người mang 100.000 follicles, mỗi follicle có thể sinh nhiều tóc trong cả cuộc đời, tóc dài ra ở nhịp độ 1cm mỗi tháng tức là 12cm một năm.

Màu tóc được tạo thành do melanin, chính những tế bào sinh melanin là melanocyte trong nang tóc sản sinh ra chất màu melanin.

Melanin gồm có eumelanin màu nâu đen và pheomelanin màu vàng nâu. Màu tóc của một người phụ thuộc vào số lượng của sắc tố eumelanin và pheomelanin và mang tính di truyền

Trong quần thể loài người, hơn một nửa số người có tóc màu đen, khoảng 3/4 trong số đó là tóc thẫm màu. Đa số người châu Á tóc thẳng đen. Người châu Phi tóc xoăn đen. Tóc nâu phổ biến ở những người bản địa Úc, New Guinea và Melanesia. Tóc vàng phổ biến ở châu Âu, New Guinea và Melanesia.

(Ảnh minh họa)

Tính từ gốc đến ngọn, tóc có 2 phần nang tóc và thân tóc. Nang tóc nằm sâu trong da đầu được cung cấp chất dinh dưỡng từ máu qua mao mạch, được hình thành và gắn với những thành phần của biểu bì. Xem vi phẫu cắt ngang từ ngoài vào trong thân tóc có 3 lớp biểu biểu bì (cutin), lớp lõi (cortex) và lớp tủy (medulla).

Tóc có các đặc tính vật lý là sự đàn hồi, sự tích điện, độ ẩm, độ đàn hồi, độ bền, tính linh hoạt. Những tính chất này tạo nên sự đặc trưng, bền vững và thẩm mỹ cho mái tóc.

Về mặt sinh lý, tóc trải qua 3 giai đoạn tăng trưởng là Anagen (pha gia tăng) 1.000 ngày, Catagen (pha trung gian) 10 ngày và Telogen (pha rụng) 100 ngày. Độ dài pha Anagen được xác định bởi yếu tố di truyền và giới tính. Sự cắt tóc không làm tóc dài nhanh hay dày hơn.

Chu trình tóc chịu ảnh hưởng bởi nhiều hormon. Hormon tuyến giáp làm tăng tốc độ tăng trưởng của follicles tóc, hormon nam testosteron và hormon nữ oestrogen cũng ảnh hưởng tới sự tăng trưởng tóc. Đây là lý do phụ nữ sau khi sanh bị rụng tóc nhiều vì thay đổi nội tiết.

Ngoài 30 tuổi follices hoạt động giảm từ 30 – 50% điều này liên quan tới sự thay đổi hormon, tóc trở nên thưa thớt hơn, hạch chất nhờn giảm tiết gần 30% ở phụ nữ ngài 50 tuổi. Tuyến tùng tiết ra hormon melatonin tạo nhịp sinh học thức - ngủ, sự thiếu hụt hormon này ảnh hưởng chất lượng giấc ngủ, mất ngủ dễ dẫn đến bạc tóc.

Ở người già chu trình tóc trở nên ngắn hơn do follicles dần không sản sinh tóc mạnh như lúc trẻ.

Các yếu tố ảnh hưởng tới sự tăng trưởng tóc bao gồm di truyền, sức khỏe và chế độ dinh dưỡng. Do gen rụng tóc nằm trên nhiễm sắc thể Y và sự thay đổi testosteron cũng dẫn tới rụng tóc nên đàn ông thường bị hói đầu hơn phụ nữ.

Người thiếu kẽm, thiếu vitamin, dinh dưỡng kém đều đưa đến hiện tượng rụng tóc. Ở bệnh nhân ung thư, việc sử dụng liệu pháp hóa trị và xạ trị để diệt tế bào ung thư cũng tấn công các tế bào khác ở chân tóc dẫn đến mất tóc.

(Ảnh minh họa)

Các vitamin cần thiết cho sự tăng trưởng của tóc là: Vitamin A tạo chất nhờn, chống oxy hóa, chống lão hóa, cơ thể có nhu cầu 5.000 UI/ngày; Vitamin C cơ thể cần 60 mg/ ngày giúp duy trì sức khỏe da; Vitamin E cần 400 UI/ ngày tạo sự óng mượt tóc. Đặc biệt là Biotin (Vitamin H) cần 150 – 300 mcg/ ngày tạo keratin chống bạc, chống rụng tóc;  Inositon cần 600 mg/ ngày để giữ cho tế bào follicle mạnh khỏe; Niacin (Vitamin B3) cần 15 mg/ ngày thúc đẩy chu trình tóc, Vitamin B5 cần 4 -7mg/ ngày chống bạc tóc rụng tóc;  Vitamin B6 cần 1,6 mg/ ngày giúp cơ thể tạo melanin;  Vitamin B12 cơ thể cần 2mg / ngày để ngăn ngừa sự mất tóc.   

Trong đông y có bài thuốc đông trùng hạ thảo ngâm mật ong có chứa nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết cho sự phát triển của tóc, giúp nuôi dưỡng da đầu, kích thích mọc tóc, ngăn ngừa rụng tóc và bạc tóc sớm.

Các thuốc chống rụng tóc thường có hoạt chất Azelaic, Ninoxidil và Tretionin. Cơ chế của Azelaic là kích thích mọc tóc. Minoxidil thật ra là thuốc hạ huyết áp nhưng có tác dụng trực tiếp lên nang tóc, kích thích mao mạch nang tóc, tăng máu đi qua da đầu đồng thời thay đổi sự chuyển hóa androgen da đầu nên thường sử dụng cho người bị rụng tóc. Tretionin là thuốc trị mụn da nhưng có thể chống rụng tóc khi phối hợp với Minoxidil vì làm tăng hấp thu Minoxidil, tăng sản xuất collagen trong chân bì.

Câu ca dao Mười thương “Một thương tóc bỏ đuôi gà/ Hai thương ăn nói mặn mà có duyên” cho thấy ảnh hưởng quan trọng của tóc tới sức khỏe và nhan sắc, hiểu rõ về tóc chúng ta hãy cùng nhau yêu quý và giữ gìn mái tóc đẹp nhé!/.

DSCKII. Lý Thị Nhất Định