Hành trình duy trì sự sống cho cây đa Tân Trào ở Tuyên Quang

Cây đa Tân Trào đã dần hồi sinh sau nhiều nỗ lực chăm sóc không mệt mỏi. (Ảnh: Văn Tý/TTXVN)

Trải qua thời gian, cây đa Tân Trào có dấu hiệu già cỗi, tưởng chừng không thể vượt qua quy luật “sinh tử.” Nhưng với những nỗ lực chăm sóc, “cứu chữa,” điều kỳ diệu đã đến - cây đa Tân Trào lại được “hồi sinh.”

Để hiểu rõ hơn về quá trình tìm sự sống cho cây đa Tân Trào, chúng tôi tìm gặp ông Ngô Quốc Lập, nguyên Giám đốc Ban quản lý Khu du lịch, lịch sử, văn hóa và sinh thái Quốc gia Tân Trào - người đã trực tiếp tham gia quá trình “cứu chữa” cây đa Tân Trào.

Ông Lập cho biết cây đa Tân Trào trước đây gồm hai cây, người dân trong vùng quen gọi là "cây đa ông" và "cây đa bà" mọc cách nhau khoảng 10m. Năm 1993, do bão nên "cây đa ông" bị đổ chỉ còn một nhánh nhỏ, còn "cây đa bà" do quy luật “sinh tử” có dấu hiệu của sự già cỗi, lá nhỏ, vàng và một số ngọn nhỏ bị chết.

Đến đầu năm 2008, cây đa Tân Trào chỉ còn duy nhất cành hướng Đông Bắc còn sống nhưng lá không tốt, các rễ chính của cây đa gần như đã hỏng.

Trước tình hình đó, Ủy ban Nhân dân tỉnh Tuyên Quang đã tổ chức “Hội thảo khoa học phục hồi cây đa Tân Trào” với sự tham gia của các nhà khoa học, quản lý lâm nghiệp, di sản văn hóa và sinh vật cảnh trong nước... để tìm phương án “cứu chữa”. Rất nhiều phương án được đưa ra nhưng chỉ có phương án “cứu chữa” cây đa Tân Trào của Công ty cổ phần Thanh Hà đã được tỉnh Tuyên Quang lựa chọn, bởi tính khả thi cao.

Theo đó, Công ty cổ phần Thanh Hà đã tiến hành phun chế phẩm sinh học lên toàn bộ thân, rễ cây và tán lá theo định kỳ để “hồi sinh” Cây đa, trước là 21 ngày/lần, sau tăng lên 7 ngày/lần. Cùng thời gian đó, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam đã chiết thành công 21 trong tổng số 26 cành để lưu giữ nguồn gen và một phần để tạo rễ ngay trên cây.

Ông Lập cũng chia sẻ thêm năm đầu tiên là năm Cây đa Tân Trào cần chế độ chăm sóc đặc biệt, nên Công ty cổ phần Thanh Hà đã cử hai cán bộ ở lại Tân Trào trong vòng một năm để cùng với Ban quản lý chăm sóc, “cứu chữa” cây đa. Có thể nói, mọi người trong đội chăm sóc cây đa lúc ấy dường như đã cùng ăn, cùng ngủ với cây. Ngày nào cũng mọi người cũng ra cây đa để kiểm tra, tưới nước, tính toán lượng chế phẩm phun lên cây cho phù hợp…

Tham gia “cứu chữa” cây đa Tân Trào không chỉ có người của Công ty cổ phần Thanh Hà và Ban quản lý mà còn có người dân ở thôn Tân Lập, xã Tân Trào, điển hình như ông Bế Văn Hai ở thôn Tân Lập. Do ban đầu chưa có máy bơm nước tưới cho cây nên ngày nào ông Hai cũng tình nguyện gánh nước để tưới cho cây đa. Mọi người ai cũng quyết tâm bằng mọi giá phải cứu cây đa Tân Trào.

Sau nhiều năm “cứu chữa” và chăm sóc, điều kỳ diệu đã đến là cây đa Tân Trào lịch sử đã “hồi sinh” rất nhanh. Tại vết tạo sẹo trên cành cây duy nhất còn sống của Cây đa Tân Trào giờ đã phát triển thành hai cụm rễ, với khoảng 38 rễ lớn nhỏ; tán lá rộng khoảng 60m2, cành lá sum suê. Ngoài ra, 3 cây đa con được nhân giống từ nguồn gen của cây đa Tân Trào và trồng trực tiếp lên phần thân của cây đa mẹ, nay cũng đang phát triển tốt. Còn "cây đa ông" sau khi bị bão thổi đổ chỉ còn một nhánh nhỏ, đến nay cũng đã hồi sinh và phát triển thành cụm cây mới gồm 4 gốc xanh tốt.

Bên cạnh đó, để bảo tồn phần gốc, thân chính cây đa Tân Trào đã bị chết, tỉnh Tuyên Quang đã dùng composit (vật liệu tổng hợp) bọc vào thân cây, liên kết với thân cây bằng đai thép. Đồng thời sử dụng hệ thống cốt thép bằng bêtông, cột đỡ bằng thép ống D250mm (ngoài cũng bọc composit) để chống đỡ phần thân cây đang còn sống.

Là một trong những người cao tuổi nhất ở thôn Tân Lập, xã Tân Trào, ông Hoàng Ngọc (79 tuổi) cho biết: "Khi chứng kiến cây đa Tân Trào theo quy luật “sinh tử” già đi, sức sống yếu ớt, tôi cũng như người dân trong thôn vô cùng lo lắng. Bởi cây đa Tân Trào trên 300 tuổi đã gắn liền với bao thế hệ người dân Tân Trào, là niềm tự hào của người dân nơi đây.

Hiện nay, cây đa Tân Trào đã hồi sinh trở lại và phát triển xanh tốt, người dân chúng tôi ai cũng vui mừng, phấn khởi và ý thức hơn trong việc bảo vệ cây đa Tân Trào".

Anh Viên Ngọc Tân, Phó Giám đốc Ban quản lý Khu du lịch, lịch sử, văn hóa và sinh thái Quốc gia đặc biệt Tân Trào cho biết cây đa Tân Trào gắn liền với những sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước.

Vì vậy những năm qua, để bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử của Cây đa Tân Trào, Ban quản lý đã tiến hành chăm sóc theo các phương pháp đã đặt ra, như phun chế phẩm sinh học định kỳ vào thứ hai hằng tuần; bón phân tổng hợp 6 tháng/lần; cử cán bộ kiểm tra, theo dõi thường xuyên để đánh giá hiện trạng, sự phát triển của cây; ghi nhật ký sự phát triển của cây đa để bảo tồn Cây đa một cách tốt nhất…

Thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục chăm sóc cây đa lịch sử Tân Trào theo đúng hướng dẫn và yêu cầu kỹ thuật để đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển của cây, Ban quản lý sẽ tiến hành đánh số từng rễ của cây đa và số hóa trên máy tính. Từ đó, hàng tháng sẽ có thêm đánh giá, cập nhật sự sinh trưởng và phát triển của cây đa Tân Trào bằng hình ảnh, tạo cơ sở để có chế độ chăm sóc cây một cách tốt nhất./.

TTXVN