Hãy học Bác Hồ, không được làm việc gì trái ý dân

Trong bối cảnh nước ta còn nhiều khó khăn, thách thức về kinh tế, câu hỏi có cần thiết hay không khi nhiều địa phương có kế hoạch xây dựng các công trình kỷ niệm lịch sử hoành tráng lại được đặt ra.

Nhiều nhà nghiên cứu, các chuyên gia đã cho rằng thay vì xây dựng những công trình tốn kém tiền của ấy, việc cần làm hiện nay là tiếp tục học tập tư tưởng tiết kiệm của Bác, và mỗi cán bộ đảng viên hãy nghĩ tới lợi ích của nhân dân trong từng việc làm của mình.

Phóng viên VOV đã phỏng vấn Giáo sư, Tiến sĩ Triết học Hoàng Chí Bảo, chuyên gia cao cấp, Ủy viên kiêm Thư ký khoa học Hội đồng Lý luận Trung ương, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Khoa học nghiên cứu nhân tài - nhân lực Việt Nam.

GS.TS Hoàng Chí Bảo (trái) trong phòng phát thanh trực tiếp của VOV

Lãng phí là kẽ hở dẫn đến tham nhũng.

PV: Thưa Giáo sư, tiết kiệm, chống lãng phí luôn là câu chuyện được người dân đặc biệt quan tâm. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở cán bộ đảng viên phải thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Người cũng đã từng nói rằng “lãng phí là không thương dân. Tham ô tham nhũng là có tội cho dân, cho nước”? Ông nghĩ sao về điều này?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Năm nay, chúng ta kỷ niệm 125 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh đồng thời cũng kỷ niệm tròn nửa thế kỷ Bác viết Di chúc tính từ ngày Người khởi thảo Di chúc đầu tiên năm 75 tuổi.

Toàn bộ tư tưởng đạo đức của Bác Hồ nôi bật nhất là những chuẩn mực cao quý “Cần, kiệm, liêm, chính”. Trong đó, chữ Kiệm - tiết kiệm là một trong những phẩm chất rất quan trọng của Người. Ở đây có cả vấn đề về tư tưởng và vấn đề về đạo đức.

Bác đã từng nói “mỗi đồng tiền bát gạo mà chúng ta tiêu dùng chính là mồ hôi nước mắt của dân”. Thương dân thì phai tiết kiệm. Lãng phí tham ô tham nhũng là có tội với dân với nước. Điều này luôn luôn là một lời cảnh báo cho chúng ta, như là một lời thúc giục chúng ta phải xuất phát từ dân, vì cuộc sống của nhân dân mà biết cách ứng xử hàng ngày nhất là trong điều kiện nước ta còn nhiều khó khăn như hiện nay.

PV: Trong cuốn hồi ký “Bác Hồ viết Di chúc”, ông Vũ Kỳ (thư ký riêng của Bác) có nêu một chi tiết rất cảm động là “ngày 10/5/1969, từ 9h30 đến 10h30, Bác đã viết lại toàn bộ đoạn mở đầu Di chúc vào mặt sau của tờ Tin tham khảo đặc biệt TTXVN ra ngày 3/5/1969”. Bác cũng đã chỉ rõ “Nơi nào cũng tiết kiệm một chút, thì trong một năm đỡ được hàng vạn tấn giấy, tức là hàng triệu đồng bạc. Nhờ tiết kiệm...mà lợi cho dân rất nhiều”.

Nói vậy để thấy rằng Bác luôn chú trọng tới việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Khi đất nước ta còn bộn bề khó khăn, lời dặn của Bác vẫn còn nguyên giá trị, phải không, thưa Giáo sư?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Đúng vậy. Lãng phí là một kẽ hở dẫn đến tham nhũng. Trong tư tưởng của Bác, tiết kiệm là quốc sách và nó thể hiện một lối sống văn minh, hiện đại. Bác đã cặn dặn và giải thích rõ cho chúng ta là “Các chú phải nhớ tiết kiệm không phải là keo kiệt bủn xỉn. Tiết kiệm là tiêu dùng hợp lý mà tiêu dùng hợp lý chính là biểu hiện của một lối sống văn minh, hiện đại. Không phải chúng ta nghèo mà cần tiết kiệm, ngay cả những nước giàu, những nhà sản xuất kinh doanh thành đạt họ cũng rất ý thức vấn đề tiết kiệm".

Một đặc điểm nữa trong hồi ký của đồng chí Vũ Kỳ, ông có nhấn mạnh chi tiết Bác chữa Di chúc lần cuối cùng trên mặt sau tờ giấy bản tin của TTXVN. Lãnh tụ của một quốc gia mà ứng xử như vậy thì đó là một tấm gương để chúng ta noi theo.

Chúng ta học tập làm theo Bác, Đảng đã nhấn mạnh “học tập phải gắn với làm theo”. Mà như thế tức là học tập tư tưởng của Bác “đã nói là phải làm”.

Sở dĩ trong thực tế, chúng ta vẫn thấy một số biểu hiện không nhất quán giữa nói và làm thì đó là nhận thức còn non kém. Hai là đạo đức chưa được tu dưỡng một cách nghiêm cẩn đến nơi đến chốn và chưa thể hiện đúng tinh thần học tập Bác. Điều này cũng là do yếu kém từ khâu lãnh đạo và quản lý.

Ta không có những cơ chế, chế tài cụ thể để thi hành xử lý những trường hợp như vậy. Vậy thì chúng ta phải đẩy mạnh việc học chữ Kiệm của Bác một cách thiết thực, chống phù phiếm lãng phí.

PV: Thưa Giáo sư, trong Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, nội dung tiết kiệm luôn được nhấn mạnh. Bởi tiết kiệm chính là đạo đức, là phẩm chất của mỗi con người trong thời đại mới. Ở thời điểm hiện nay, chúng ta phải nhìn nhận câu chuyện này như thế nào?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Học tập Bác phải xuất phát từ yêu cầu rèn luyện sự tực giác và lối sống của từng cán bộ đảng viên, đặc biệt là tấm gương từ các nhà lãnh đạo và quản lý.

Tiết kiệm như tôi nói lúc đầu, đấy là một tư tưởng chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong xây dựng đất nước. Tiết kiệm ở đây là nhân tài vật lực, tiết kiệm cả tiền của vật chất, tiết kiệm cả sức người sức của, cả thời gian nữa.

 Không được làm việc gì trái ý dân

PV: Thực tế cho thấy ở nước ta vẫn còn tình trạng lãng phí của công đặc biệt là việc xây dựng các công trình tượng đài, khu lưu niệm... Trong bối cảnh đất nước còn nghèo, ông có cho rằng đây là một việc làm cần thiết hay không khi chúng ta đang phải tiết kiệm ngân sách, phải lo cho dân?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Việt Nam đã đổi mới được gần 30 năm. Chúng ta cũng đã thoát khỏi tình trạng kém phát triển, đã giải quyết thành công cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội cuối thế kỷ 20 nhưng cho đến nay nước ta vẫn còn rất nhiều khó khăn, đặc biệt là cuộc sống của người dân nhất là người dân vùng sâu vùng xa, vùng đồng bảo thiểu số.

Cho nên tiết kiệm càng trở thành một vấn đề hệ trọng phải được quan triệt trong tư tưởng hành động của từng tổ chức đảng, cơ quan Nhà nước cho đến người dân. Trong điều kiện như vậy việc xây dựng các công trình di tích lịch sử và cả tượng đài của Bác nữa. Đây có thể là những việc làm xuất phát từ lòng dân nhưng không cần thiết.

Trong điều kiện chúng ta còn khó khăn, hãy tập trung nguồn lực vào việc phục vụ quốc kế dân sinh, nhất là lo an sinh xã hội cho người nghèo.

GS.TS Hoàng Chí Bảo

PV: Khi Bác chưa về với tổ tiên, nhân dân, lãnh đạo nhiều Bộ ngành, tỉnh thành đã đề nghị và mong muốn Bác cho phép dựng tượng, vẽ tranh về Người. Nhưng tất cả những đề xuất ấy đều không được Bác Hồ đồng ý, phải không thưa Giáo sư?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Đúng như vậy. Có thể dẫn ra đây rất nhiều ví dụ cảm động. Ngay khi Bác đã ở cương vị Chủ tịch nước khi miền Bắc bắt đầu hoà bình, chúng ta đang chiến đấu gian khổ cho miền Nam được giải phóng, lúc đó có chủ trương xây dựng nhà tiếp khách quốc tế cho Bác, rồi xây trụ sở làm việc của Trung ương, nhà ở của Bác cho đàng hoàng, to đẹp hơn. Bác trả lời rằng “Cách mạng lấy sức mạnh ở trong lòng dân chứ không phải ở ngôi nhà to hay nhỏ. Bác ở như thế này là đầy đủ lắm rồi. Còn biết bao nhiêu điều khác đáng làm hơn".

Ngay cả chuyện sinh hoạt hàng ngày của Bác, từ cái ăn, cái mặc đồ dùng, vật dụng của Bác, là lãnh tụ mà không khác gì một người dân bình thường. Bác thấu hiểu tình cảnh nghèo khổ của dân nên Bác coi tiết kiệm như một triết lý sống, như một sự thực hành trong suốt cuộc đời của Bác.

Nếu các bạn vào thăm khu nhà ở của Bác lúc cuối đời, ta có ngờ đâu trên bàn của một vị Chủ tịch nước dùng cả một chiếc ống bơ sữa bò đã sử dụng để cắm bút bi, bút chì làm việc hàng ngày. Rồi bộ quần áo nâu sòng giản dị, đôi dép cao su, chiếc khăn mặt,...ngay cả chiếc áo đã sờn Bác không cho thay Bác bảo vẫn mặc được, đừng bỏ đi kẻo phí phạm tiền của của nhân dân. Bây giờ, phải học Bác một cách tiết thực, làm đúng như tinh thần của Bác.

PV: Như Giáo sư vừa phân tích chuyện xây dựng nhiều tượng đài, công trình kỷ niệm lịch sử hoành tráng ở nước ta là không cần thiết và có lẽ trái với ý nguyện của Bác. Ở một khía cạnh khác, tình trạng này cũng đặt ra một câu hỏi lớn. Đâu đó ở một bộ phận cán bộ đảng viên vẫn còn tư tưởng chưa thực sự tiết kiệm, chưa xót tiền xót của của dân, chưa thực sự nghĩ tới dân. Chúng ta cần nhìn nhận thực tế này như thế nào? Nhìn ra rồi thì phải khắc phục tình trạng này ra sao, thưa Giáo sư?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Có lẽ phải trở lại một điều mà Bác dặn đi dặn lại cho chúng ta. Mọi việc làm lớn nhỏ phải xuất phát từ dân, vì dân. Bác có một châm ngôn rất thâm thuý là “Dĩ công vi thượng”. Tức là đặt việc công, việc dân, việc nước lên trên hết.

Bác dặn là không được làm việc gì trái ý dân. Bác dặn là phải lo hết sức mình cho cái ăn, cái mặc, cái ở, học hành cho dân để dân được hưởng quyền tự do dân chủ. Bác còn nói là “việc gì có lợi cho dân thì phải quyết làm cho bằng được. Việc gì có hại cho dân, dù chỉ là cái hại rất nhỏ thôi thì phải hết sức tránh”.

Đối chiếu với những sự kiện đang xảy ra hiện nay, trong đó có việc xây dựng các tượng đài, các khu kỷ niệm là điều phải suy nghĩ lại vì nó không hợp với lòng dân và cũng không phải là điều Bác đặt ra.

PV: Trong bối cảnh nguy cơ tụt hậu liền kề, vẫn còn tình trạng lợi ích nhóm xảy ra, và lãng phí đang tạo ra nhiều kẽ hở cho tham nhũng, có lẽ chúng ta còn có rất nhiều việc phải làm?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Vấn đề lợi ích nhóm gắn với chuyện bất minh, bất chính trong việc làm giàu cùa một số phần tử thoái hoá biến chất nhưng lại có quyền lực trong đời sống chính trị gắn với những đại gia.

Điều này gây tổn thất vật chất và tinh thần cho người dân nhưng quan trọng hơn nó gây tổn hại đến uy tín và thanh danh của Đảng, làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng.

Đảng ta đã tỏ rõ quyết tâm chống bằng được lợi ích nhóm bất minh, bất chính, thể hiện rõ nhất trong Hội nghị Trung ương lần thứ XI vừa rồi. Đó là lần này kiên quyết không để lọt vào Trung ương những người làm giàu nhanh bất thường, nhiều nhà, nhiều đất hoặc những người lợi dụng chức quyền mưu đồ lợi ích cá nhân.

Chúng ta hãy tin vào quyết tâm chính trị đó của Đảng và sức mạnh ủng hộ của nhân dân đấu tranh chống tiêu cực.

PV: Tháng 12/2005, Quốc hội đã thông qua Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Chính phủ đã trình ra Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIII. Mặc dù Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2014 đã có sự tiến bộ hơn những năm trước, nhưng vẫn còn đó rất nhiều tồn tại, hạn chế.

Về mặt văn bản, luật hoá chúng ta đã làm rất tốt, thế nhưng về mặt cho con người, cũng đã có ý kiến cho rằng chúng ta chưa thực sự đầu tư hiệu quả. Việc chăm lo đâu tư cho con người để chống lãng phí, tiết kiệm cần phải được nhìn nhận ra sao, thưa Giáo sư?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Một trong những điểm nghẽn của phát triển hiện nay chính là chất lượng nguồn nhân lực thấp. Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã có lần phát biểu là “trong đội ngũ công chức của chúng ta nếu tạm gác lại không sử dụng 30% công chức thì bộ máy Nhà nước cũng không sao cả”.

Điều này cho thấy chất lượng công chức của chúng ta rất thấp và điều đó nó cũng ảnh hưởng đến tư tưởng thực hành tiết kiệm và chống lãng phí. Xin lưu ý tiết kiệm không chỉ là tiền của vật chất mà còn là tiết kiệm thời gian nhân lực.

Lãng phí thời gian nhất là nhân tài không sử dụng đấy là lãng phí lớn nhất tạo ra rào cản khiến đất nước ta trì trệ không phát triển, tụt hậu lại so với thế giới. Cho nên phải quán triệt tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, coi đó là quốc sách hàng đầu, đặc biệt là sức người, sức của để làm sao lo cho dân, chăm lo bồi dưỡng sức dân. Tất cả chỉ đều xoay quanh một chữ DÂN mà thôi.

PV: Sinh thời, Bác Hồ có dặn muốn làm tốt việc tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí, chống bệnh quan liêu thì cán bộ, đảng viên phải gương mẫu. Trong bối cảnh hiện nay, phải nhìn nhận vai trò của mỗi đảng viên trong việc chống lãng phí, thực hành tiết kiệm ra sao, thưa Giáo sư?

GS.TS Hoàng Chí Bảo: Đảng ta cầm quyền có 4 triệu đảng viên. Nếu tất cả cán bộ đảng viên thực hành tiết kiệm được như lời Bác Hồ căn dặn thì sẽ đem lại nguồn lợi lớn cho dân tộc cho đất nước và đấy sẽ là cơ sở chắc chắn để lấy lại niềm tin của nhân dân.

Trong điều kiện đất nước còn khó khăn hiện nay trước những thách thức của phát triển, tôi nghĩ rằng toàn bộ tiền của nên lo cho việc dân sinh, lo mở thêm trường học cho các cháu, mở bệnh viện thêm cho người nghèo, lo chăm sóc cho những người nghèo thiếu ăn thiếu mặc.

Theo tôi, chúng ta dựng tượng đài cho Bác trong chính trái tim của chúng ta, trong tình thương mênh mông của Bác đặt vào chúng ta chứ không cần những hành động nào khác.

PV: Xin cảm ơn Giáo sư./.

Hồ Điệp/VOV1/VOV.VN