Làm gì để loại ô nhiễm rác thải, trả lại môi trường xanh cho du lịch?

Bắt nguồn từ Thụy Điển, “plogging” là môn thể thao dành cho khách du lịch có thể vừa đi bộ và vừa thu gom rác dọc đường. (Ảnh: CTV)

Hàng trăm triệu khách du lịch mỗi năm chính là một trong những nguồn phát sinh rác thải nhựa lớn, tác động tiêu cực tới môi trường và cảnh quan ở các khu, điểm du lịch nói riêng và hệ sinh thái nói chung.

Trước thực trạng này, các chuyên gia cho rằng đã đến lúc phải gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ hơn bao giờ hết để giảm thiểu tình trạng rác thải nhựa cũng như hướng tới du lịch xanh và bền vững.

Rác thải nhựa “tấn công” du lịch

Phát biểu tại tọa đàm “Giảm thiểu rác thải nhựa trong du lịch,” trong khuôn khổ Hội chợ Du lịch quốc tế-VITM Hà Nội 2023, diễn ra chiều 13/4, đại diện đến từ Viện Nghiên cứu Phát triển Du Lịch (ITDR), Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF), cho biết lượng rác thải nhựa xả ra môi trường tại các điểm du lịch chiếm tỷ lệ rất lớn và ngày càng gia tăng. Đáng nói, đây đều là những “điểm nóng” du lịch trong nước.

[Gần 450.000 tỷ hạt nhựa có thể trôi nổi trong đại dương vào năm 2040]

Có thể kể đến như Vịnh Hạ Long, trung bình có 4 tấn rác thải/ngày-đêm, chủ yếu là rác thải nhựa trôi nổi trên biển. Sầm Sơn trung bình 105 tấn rác thải/ngày-đêm, trong đó rác thải nhựa chiếm 24%, tương đương 25,2 tấn/ngày-đêm. Hay tại Đà Nẵng, trong 1.100 tấn rác thải/ngày-đêm có tới 17% là rác thải nhựa, tương đương 20,8 tấn mỗi ngày.

Điểm đến xanh, sạch bóng rác là mục tiêu của ngành du lịch trong tương lai. (Ảnh: CTV/Vietnam+)

Tại Tuy Hòa (Phú Yên), rác thải nhựa chiếm 18,31% trong 524 tấn rác thải/ngày-đêm; đảo ngọc Phú Quốc (Kiên Giang) có lượng rác thải nhựa mỗi ngày lên tới 32,1 tấn, chiếm 19% trong 155 tấn rác thải/ngày-đêm...

Các chuyên gia nhận định khối lượng khổng lồ rác thải nhựa này có “đóng góp” không nhỏ từ khách du lịch. Bà Nguyễn Thị Ngọc Ánh, đại diện đến từ Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, cho biết ước tính trong hoạt động du lịch mỗi khách thải ra môi trường trung bình từ 5-10 túi nilon/ngày; xả 2-4 vỏ chai nhựa, hộp sữa/ngày. Lượng rác này chưa kể đến các sản phẩm, vật dụng cá nhân làm bằng nhựa dùng một lần.

Theo bà Ngọc Ánh, lượng rác thải nhựa và túi nilon của cả nước chiếm khoảng 10-12% chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt nhiều tại một số thành phố có hoạt động du lịch phát triển.

Báo cáo từ Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) cũng cho thấy năm 2018, Việt Nam là một trong những quốc gia có lượng rác thải nhựa xả ra biển nhiều nhất thế giới, với khối lượng từ 0,28-0,73 triệu tấn/năm, tương đương 6% tổng lượng rác thải nhựa ra biển, đứng thứ 4 trên 20 quốc gia cao nhất.

Chánh Văn phòng Tổng cục Du lịch, ông Vũ Quốc Trí thừa nhận một trong những hệ quả của phát triển du lịch là tác động xấu đối với môi trường, trong đó có ô nhiễm rác thải nhựa. Do đó, “nhiệm vụ của người làm du lịch là phải giảm thiểu những tác động đó,” ông Trí nhấn mạnh.

Trẻ em ở Sin Suối Hồ, Lai Châu tham gia hoạt động dọn rác. (Ảnh: Mai Mai/Vietnam+)

Ông Vũ Thế Bình-Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam cho biết nhận thức được trách nhiệm của mình, Hiệp hội Du lịch Việt Nam đã hưởng ứng nhanh và mạnh mẽ chương trình giảm thiểu rác thải nhựa trong toàn ngành bằng cách vận động các doanh nghiệp du lịch tham gia nhiều hoạt động thu gom và xử lý rác thải nhựa.

Bà Nguyễn Thị Thu Huyền, điều phối viên quốc gia, Văn phòng Quỹ Môi trường toàn cầu, Chương trình phát triển Liên hợp quốc Việt Nam cũng nhấn mạnh ngành du lịch cần có kế hoạch cụ thể về giảm rác thải nhựa như nhiều ngành khác đã làm được. Động thái này không chỉ có ý nghĩa với môi trường du lịch trong nước mà còn giúp Việt Nam hưởng ứng các hoạt động quốc tế trong cuộc chiến chống rác thải nhựa toàn cầu, cụ thể là hướng tới xây dựng một hiệp định toàn cầu về giảm rác thải nhựa đại dương trong những năm tới đây.

Lộ trình cho du lịch xanh bền vững

Trước bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng đe dọa trực tiếp đến đời sống kinh tế, xã hội toàn cầu, tăng trưởng xanh trở thành định hướng phát triển kinh tế của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Đối với du lịch, ngay từ năm 2012, Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) và Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc đã công bố báo cáo về Phát triển Du lịch theo hướng tăng trưởng xanh nêu rõ 6 thách thức lớn mà du lịch toàn cầu phải đối mặt, trong đó thách thức thứ 3 là “quản trị rác và chất lượng nước.”

Đứng trước thách thức này, trong những năm qua, Chính phủ cũng đã ban hành nhiều văn bản pháp luật thể hiện quan điểm hướng tới giảm thiểu rác thải nhựa trong du lịch. Một trong những quan điểm phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 là: “Phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh, bền vững và bao trùm, lấy ‘tôn trọng môi trường’ làm nguyên tắc, ưu tiên, bảo đảm hài hòa giữa phát triển du lịch với bảo tồn, phát huy giá trị các tài nguyên, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội, bảo vệ môi trường, ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu và bảo đảm quốc phòng an ninh.”

Nghị định số 08/2022/NĐ-CP nêu rõ sau năm 2025 không lưu hành và sử dụng sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học tại khu, điểm du lịch.

Quyết định số 1316/QĐ-TTg còn chỉ ra đến năm 2025, 100% các khu du lịch, cơ sở lưu trú không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi nilon khó phân hủy. Trong khi đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã ban hành Bộ tiêu chí hướng dẫn bảo vệ môi trường đối với các cơ sở du lịch và dịch vụ tại các khu, điểm du lịch, có những hướng dẫn về việc giảm thiểu rác thải nhựa…

Một góc trên vịnh Lan Hạ. (Ảnh: CTV/Vietnam+)

Để giải quyết vấn đề nhức nhối của ngành, ông Vũ Thế Bình cho biết, được sự ủng hộ của Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) và Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF SGP), Hiệp hội Du lịch Việt Nam phối hợp với Viện Chiến lược Chính sách Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện dự án giảm thiểu rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch cả nước, đưa toàn ngành tham gia tích cực và hiệu quả vào công tác giảm thiểu rác thải nhựa ở Việt Nam.

Theo đó, dự án sẽ triển khai nhiều hành động, đặc biệt là truyền thông, nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, doanh nghiệp, người dân, khách du lịch về giảm thiểu rác thải nhựa. Bên cạnh đó, các giải pháp, sáng kiến giảm thiểu rác thải nhựa được triển khai thí điểm tại một số nhà hàng, khách sạn, khu, điểm du lịch tại hai tỉnh Ninh Bình, Quảng Nam và được phổ biến, nhân rộng trên phạm vi cả nước; “Bộ tiêu chí công nhận doanh nghiệp du lịch không rác thải nhựa” được xây dựng, áp dụng thí điểm và ban hành.

“Chúng ta hướng tới một kế hoạch hành động về giảm thiểu rác thải nhựa trong ngành du lịch được xây dựng và ban hành, ứng dụng (apps) về quản lý rác thải nhựa được xây dựng và vận hành,” ông Bình nói.

Mặt khác, các chuyên gia cũng cho rằng cần đẩy mạnh phối hợp nhiều giải pháp giảm thiểu rác thải nhựa trong hoạt động du lịch để tới năm 2025 không còn sử dụng các sản phẩm nhựa một lần và túi nilon khó phân hủy.

Cùng với đó là xây dựng và triển khai kế hoạch hành động về giảm thiểu rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch như: cải thiện hệ thống phân loại, thu gom, tái chế, xử lý rác thải nhựa phù hợp với định hướng phát triển du lịch; nhà sản xuất thu hồi, tái chế và giảm thiểu các loại vỏ chai nhựa thải ra môi trường; tuyên truyền, nâng cao nhận thức tại các khu, điểm du lịch; ban hành quy chế xử phạt nghiêm đối với hành vi xả rác bừa bãi ra môi trường đối.../.

Hình ảnh Vịnh Hạ Long gần đây đã bớt đẹp trong mắt du khách quốc tế vì trên biển trôi nối nhiều rác nhựa. (Ảnh minh hoạ: CTV/Vietnam+)

Mai Mai (Vietnam+)