Hoàn thiện khung pháp lý cho thương mại điện tử - bảo vệ người tiêu dùng trong kỷ nguyên số

Quang cảnh tại buổi thảo luận

Tham gia ý kiến đối với Dự án Luật Thương mại điện tử, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy - Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng đoàn Chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội đơn vị tỉnh Tây Ninh có ý kiến: tại điểm k khoản 6 Điều 15 quy định việc liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại “Trong trường hợp thực hiện không đầy đủ các quy định tại điều này trực tiếp dẫn đến thiệt hại cho người mua, việc xác định mức bồi thường thực hiện theo quy định tại pháp luật dân sự”. Theo đại biểu Thúy, nếu chỉ viện dẫn quy định của pháp luật dân sự thì chưa đủ rõ ràng. Đại biểu đề nghị cần quy định cụ thể hơn về các điều kiện phát sinh trách nhiệm liên đới, bảo đảm phù hợp với nguyên tắc của Bộ luật Dân sự.

Đại biểu Phạm Hùng Thái - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh chủ trì tại buổi thảo luận Tổ 3

Liên quan đến thuật ngữ “nền tảng số lớn” được sử dụng khá nhiều trong dự thảo Luật, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy cho rằng khái niệm này chưa được quy định chi tiết hoặc có hướng dẫn cụ thể, trong khi lại được dẫn chiếu tại nhiều điều khoản. Cụ thể, khoản 7 Điều 15 quy định “Trường hợp nền tảng thương mại điện tử trung gian có chức năng đặt hàng trực tuyến là nền tảng số lớn thì theo pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng”.

Tương tự, khoản 2 Điều 16 cũng nêu “Mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử là nền tảng số lớn theo pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng”, nhưng, tại khoản 4 Điều 39 của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng lại không đề cập trực tiếp đến khái niệm này, trong khi Nghị định số 55 mới chỉ có định nghĩa khái quát về nền tảng số.

Trong Tờ trình của Chính phủ, việc bổ sung quy định về nền tảng số lớn được lý giải là cần thiết nhằm đáp ứng tốc độ tăng trưởng nhanh của thương mại điện tử ở Việt Nam, lĩnh vực hiện đứng thứ 5 thế giới và đóng góp khoảng 10% tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ của cả nước vào năm 2022. Việc đưa nội dung này vào Luật, thay vì chỉ quy định ở cấp nghị định, sẽ bảo đảm tính pháp lý cao hơn, ổn định hơn và thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành.

Bên cạnh đó, các luật liên quan như Luật Giao dịch điện tử, Luật An ninh mạng và Luật An toàn thông tin mạng hiện cũng chưa có quy định cụ thể để xử lý các vấn đề phát sinh trong hoạt động thương mại điện tử.

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy - Phó Trưởng đoàn Chuyên trách Đoàn ĐBQH đơn vị tỉnh Tây Ninh phát biểu

Từ thực tiễn này, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy đề nghị cần quy định rõ khái niệm “nền tảng số lớn” ngay trong phần giải thích từ ngữ của Luật; xác định rõ tiêu chí nhận diện và các trường hợp rủi ro để tránh cách hiểu tùy nghi trong quá trình áp dụng pháp luật.

Bởi lẽ, nhiều nghĩa vụ tăng cường như tiếp nhận khiếu nại trực tuyến, công khai thuật toán, báo cáo thời gian thực... đều được áp dụng cho các nền tảng số lớn. Nếu khái niệm này không được quy định rõ, sẽ gây khó khăn trong thực thi và ảnh hưởng đến quyền, nghĩa vụ của các bên liên quan, đặc biệt là người tiêu dùng.

Đại biểu nhấn mạnh cần làm rõ trong Luật lần này tính hợp lý của việc giải thích và áp dụng khái niệm “nền tảng số lớn” để bảo đảm minh bạch, khả thi và đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Tại khoản 2 Điều 6, dự thảo Luật quy định cấm kinh doanh hoặc tạo điều kiện cho người khác kinh doanh hàng giả, hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, theo đại biểu Thúy, quy định này chưa đề cập đến cơ chế xử lý các hành vi vi phạm, cũng như chưa xác định rõ trách nhiệm của nền tảng trong việc xác minh, gỡ bỏ nội dung xâm phạm và thời hạn xử lý các yêu cầu liên quan.

Đại biểu đề nghị cần bổ sung các quy định cụ thể về quy trình, trách nhiệm và thời hạn xử lý vi phạm để bảo đảm tính khả thi khi áp dụng.

Liên quan đến giao dịch tự động, tại Điều 12 của dự thảo Luật có quy định về giao kết hợp đồng tự động. Đây là hình thức giao dịch ngày càng phổ biến trên các nền tảng thương mại điện tử, khi người mua có thể thực hiện việc mua hàng thông qua chatbot hoặc hệ thống tự động dựa trên lịch sử mua sắm trước đó. Tuy nhiên, quy định tại Điều 12 hiện chỉ gồm hai khoản, nội dung còn khái quát và chưa đề cập cụ thể đến các tình huống phát sinh trong thực tế.

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy cho rằng, nếu nội dung này chưa thể được quy định chi tiết ngay trong dự thảo Luật, Chính phủ khi ban hành văn bản hướng dẫn cần đặc biệt lưu ý hai vấn đề. Thứ nhất, dự thảo chưa quy định rõ việc giao dịch tự động phải được người dùng xác nhận lại trước khi hoàn tất. Trong thực tế, nếu người dùng vô tình thao tác hoặc nhấn nhầm khi truy cập nền tảng mà không có bước xác nhận, họ có thể đối mặt với rủi ro phát sinh nghĩa vụ ngoài ý muốn.

Thứ hai, hiện cũng chưa có cơ chế cảnh báo cụ thể trước khi giao kết hợp đồng tự động, điều này làm giảm khả năng người tiêu dùng nhận diện rủi ro trước khi thực hiện giao dịch.

Để bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng, Phó Trưởng đoàn Chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội đơn vị tỉnh Tây Ninh đề nghị bổ sung hai quy định cụ thể. Một là, cần quy định quyền được hủy bỏ hợp đồng tự động trong một khoảng thời gian nhất định, nhằm giúp người dùng có cơ hội cân nhắc lại và rút khỏi giao dịch nếu cần thiết.

Hai là, cần quy định cơ chế cảnh báo rủi ro đối với các nền tảng thương mại điện tử trong trường hợp giao dịch có giá trị lớn hoặc tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, giúp người tiêu dùng thận trọng và chủ động hơn khi tham gia giao dịch trực tuyến.

Đại biểu Lê Tấn Tới - Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội

Cùng tham gia góp ý kiến, đại biểu Lê Tấn Tới - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng An ninh và Đối ngoại thống nhất cao với chủ trương Chính phủ trình thông qua 3 dự án luật Tổ đang thảo luận tại Kỳ họp thứ 10 theo thủ tục rút gọn, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

Về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê, đề nghị cần có số liệu thống nhất, chính xác, đặc biệt là số liệu dân số, tránh chênh lệch giữa các cơ quan để bảo đảm căn cứ hoạch định chính sách; cần quy định cụ thể hoặc hướng dẫn bằng nghị định, văn bản dưới luật để phản ánh sát thực tế hơn.

Đối với dự án Luật Thương mại điện tử, đề nghị bổ sung nội dung tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức và kỹ năng về giao dịch điện tử, đặc biệt cho người dân nông thôn, học sinh, sinh viên, nhằm tăng khả năng phòng ngừa lừa đảo trên không gian mạng./.

ND