Gánh nặng về già khi lãnh bảo hiểm xã hội một lần

Dịch Covid-19 khiến rất nhiều người mất việc làm, cuộc sống gặp vô vàn khó khăn. Khi dịch bệnh được kiểm soát, cả nước thiết lập trạng thái “bình thường mới” thế nhưng cuộc sống chưa thể trở lại như trước và người lao động (NLĐ) vẫn chật vật khi tìm việc làm mới. Không có việc làm, thu nhập trong thời gian dài, điều nhiều người nghĩ đến đó là lãnh bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần để trang trải cuộc sống. Và hầu hết những người muốn lãnh BHXH một lần là công nhân, lao động. Theo quy định, NLĐ tham gia BHXH bắt buộc sau 1 năm nghỉ việc mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH khi có yêu cầu thì được nhận BHXH một lần.

Tùy vào thời gian tham gia BHXH mà số tiền lãnh được từ vài chục triệu đến hơn 100 triệu đồng. Số tiền không quá lớn nhưng giữa lúc khó khăn thì đó trở thành “chiếc phao” của nhiều gia đình. Thế nhưng, việc lãnh BHXH một lần đem đến nhiều hệ lụy mà có khi NLĐ chưa nghĩ đến. Đó là việc sẽ mất đi số năm tham gia BHXH khi tiếp tục đi làm lại, từ đó dẫn đến tiền lương hưu sẽ rất thấp hoặc không đủ thời gian để được hưởng lương hưu khi đến tuổi hưu. Đó còn là việc sẽ mất đi “điểm tựa” khi về hưu và phải sống phụ thuộc hoàn toàn vào con, cháu khi lãnh một lần và không tiếp tục tham gia BHXH.

Theo BHXH Việt Nam, đến hết tháng 11/2021, cả nước có hơn 791.300 người lãnh BHXH một lần (tăng gấp 1,5 lần so với 6 tháng đầu năm nay và tăng 5,5% so cùng kỳ năm 2020). Nguyên nhân chủ yếu do NLĐ mất việc làm vì dịch Covid-19, cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Lúc này, khoản tiền BHXH có thể giúp họ trang trải cuộc sống trước mắt. Bên cạnh đó, điều kiện để được hưởng lương hưu là tối thiểu phải tham gia BHXH 20 năm. Với điều kiện này, nhiều người nhận thấy mình khó đáp ứng nên lãnh BHXH một lần để trang trải cuộc sống hoặc đầu tư vào việc khác. Đây là thực tế rất đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi NLĐ mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình KT - XH cũng như mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân.

Hiện nay, tổng mức đóng BHXH vào Quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Trong đó, NLĐ đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, tổng mức đóng vào quỹ BHXH hàng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu NLĐ rút BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lãnh BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Một trong những bất cập hiện nay là công tác tuyên truyền về BHXH chưa thật sự sâu, rộng, nhiều người phải tự “mò mẫm” thông tin trước khi quyết định lãnh BHXH một lần hay bảo lưu để tiếp tục tham gia khi có điều kiện. Và vì không được tư vấn kỹ về những thiệt hại khi lãnh BHXH một lần, nhất là làm mất đi “điểm tựa” lúc về già nên nhiều người cứ nghĩ đơn giản lãnh BHXH để trang trải khó khăn trước mắt.

Một câu hỏi được đặt ra là sau khi lãnh BHXH một lần có thể nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu không? Hiện nay, pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này, thế nên NLĐ cần cân nhắc kỹ trước khi quyết định lãnh BHXH một lần. Nếu ở thời điểm khó khăn không thể tiếp tục đóng BHXH, có thể bảo lưu và sau đó đóng tiếp để đủ điều kiện nhận lương hưu.

Lãnh BHXH một lần hay tiếp tục tham gia để được hưởng lương hưu khi đủ điều kiện là quyền của NLĐ nhưng nhìn trên bình diện chung hiện nay, tỷ lệ người tham gia BHXH ở nước ta khá thấp so với thế giới (chỉ gần 30% lực lượng lao động trong độ tuổi) nên việc NLĐ ồ ạt rút BHXH một lần sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển KT - XH, an sinh và nhất là ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ.

Không ai biết trước được tương lai của mình sẽ như thế nào nhưng nếu có được “điểm tựa” lương hưu khi về già tin rằng ai cũng an tâm hơn vì không phải sống phụ thuộc vào con, cháu. Và lương hưu chính là sự tự tin để mỗi người an hưởng tuổi già./.

Tâm An